Yaklaşık yarım milyonluk nüfusuyla Üsküp, küçük bir kent olarak ele alınabilir. Kendi kompakt düzeninde barındırdığı brütal mimarlık örnekleri, dünya üzerinde kıyaslanabilir ölçekteki kentlerin hepsinden fazla sayıda. Sırbistan, Novi Beograd'da olduğu gibi beton apartman binalarla dolu bir bölgesi ya da Hırvatistan, Novi Zagreb 'teki gibi bir banliyö alanı bulunmuyor. Brütalist mimarlığın kentteki varlığı ise hayret verici ölçüde. Bahsi geçen binaların tamamına yakını ulaşılması kolay, şehrin tam merkezinde konumlanmış ya da kısa sürede merkeze ulaşılabilecek mesafede inşa edilmiş.
Maalesef Makedon yetkililer, çağdaş mimarlık mirası konusunda bizimle aynı coşkuyu paylaşmıyor. Komünist dönemin brütal ve modern binalarının çoğu hükümetin elinden geçiyor ve birçoğu çürümeye bırakılmış vaziyette. Dönüşü olmayan bir yola doğru hızla ilerleniyor. Çok da zengin sayılmayan Makedon hükümetinin, korkunç işsizlik sorunuyla başa çıkmaya çalıştığı bir dönemde, bu binaların korunması için yeterli zaman ve kaynak ayıramaması mazur görülebilir. Ancak işin aslı pek öyle değil.
Üsküp şimdilerde büyük bir inşaat patlaması yaşıyor. Müzeler, Parlamento Binası'ndaki iyileştirmeler, dekoratif köprüler ve kentin her yerine yayılan büyük projeler... Şehir merkezi ve yakın çevresinde yüzlerce bronz heykelin yükseldiğini görebilirisiniz. Hayatım boyunca hiçbir şehirde bu kadar sayıda heykel gördüğümü hatırlamıyorum. Bu girişim tamamen Makedon kimliğiyle alakalı. Mesele oldukça derin ve geçmişi de oldukça karmaşık. Hükümetin antik/tarihi Makedon kimliğine öncelik tanıyarak onu yeniden yaratmaya ve ona yatırım yapmaya karar verdiği açıkça ortada. Tabii, 20. yüzyılın ikinci yarısında yaratılan benzersiz ve çağdaş bina stokunu harcayarak...
Nikola Karev Lisesi, Üsküp, Makedonya / Mimar: Janko Konstantinov, 1968.
Nate Robert'ın deyimiyle hükümet destekli bu Disneyland-ımsı yapılaşmalar, böylesine küçük bir kent için oldukça büyük ve pahalı girişimler. Her ne kadar Üsküplüler bu konuda fikir ayrımına düşse de, çoğunluğun, hükümetin yeni bir ulusal kimlik yaratmak amacıyla büyük paralar yatırdığı bu kitsch örneklere karşı olduğunu söylemek mümkün.
Komünist Yugoslavya'nın propagandacı devriyle karşılaştırmada bulunmak gerçekten güç... Mimarlık muhtemelen bu durumu en iyi anlatan öğe. Ancak zevkler çeşitleniyor değişiyor, belki de Üsküp'ün yeni mimarisi kenti ziyaret eden turistlere kendini kanıtlayacak. Bunu ancak zaman gösterebilir.
Glavna Posta – Merkez Posta Ofisi binası / Mimar: Janko Konstantinov, 1974.
Üsküp Aziz Kiril ve Metodi Üniversitesi / Mimar: Marko Music, 1974.
Makonya Bilim ve Sanat Akademisi / Mimar: Boris Cipan, 1976.
Pür bir brütalizm sergileyen komünist dönem yapısı posta ofisi kompleksine bakış
Brütal"Goce Delcev" öğrenci yurdu binası, Üsküp, Makedonya / Mimar: Georgi Konstantinovski, 1975.
Aziz Kliment Katedrali / Mimar: Slavko Brezovski, 1972.
Ham betonun altında, karanlık ahşap paneller. Üsküp Devlet Hidrometeorolojik Enstitüsü / Mimar: Krsto Todorovski, 1975.