Tarihsel Çevrelerde Peyzaj Tasarımı Eğitimi

Peyzaj Mimarlığı Eğitim ve Bilim Derneği'nin (PEMDER) girişimi ile başlatılan ve Ankara Üniv. Öğretim Üyesi Prof.Dr. Oğuz Yılmaz’ın yürütücülüğünde gerçekletirilecek "Tarihsel Çevrelerde Peyzaj Tasarımı Eğitimi" programı Trakya Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü’nün ev sahipliğinde 27 Haziran - 2 Temmuz 2022 tarihlerinde Edirne’de gerçekleştirilecektir. TÜBİTAK, Edirne Valiliği ve Edirne Belediyesi’nin desteklediği, lisans öğrencilerine yönelik eğitim programına başvurular başlamıştır. Son başvuru tarihi 28 Şubat 2022’dir.

Etkinliğin Amacı ve Kapsamı

Peyzaj, insanlar tarafından algılandığı şekliyle, özellikleri insan ve/veya doğal faktörlerin etkileşimi ve faaliyetleri sonucu oluşan alanlardır. Doğa ve insan arasındaki karşılıklı etkileşim peyzaja farklı nitelikler kazandırmakta, zengin kültürel peyzajlar oluşturmaktadır. Tarihsel çevreler kültürel peyzaj tipleri arasında yer almaktadır. Tarihsel çevreler, tarihsel, geleneksel, görsel değerler taşıyan yerleşim yerlerinin kendilerine özgü karakterlerini yaratan tüm öğelerin birlikteliğini ifade etmektedir. Tarihsel alanlar/çevreler, tarihsel, mimari, arkeolojik ve anıtsal değerleri ile bütünlük gösteren dokulardır.Türkiye tarihsel alanlar bakımından çok zengindir. Medeniyetlerin Beşiği olarak nitelendirilen Anadolu coğrafyasında insanoğlunun yerleşik düzene geçtiği ilk dönemlerden günümüze kadar birçok medeniyetin izlerini taşıyan tarihsel alanlar mevcuttur. Bu alanların korunmasına yönelik gerek Osmanlı İmparatorluğu Döneminde ve gerekse Cumhuriyet Döneminde önemli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu zamanında daha çok taşınır kültür varlıklarının korunması amaçlanırken; Cumhuriyet döneminde hem taşınır hem de taşınmaz kültür varlıklarının korunmasını kapsayan bütünleşik koruma anlayışına geçilmiştir. Burada ana felsefe, geçmiş kültürlerin bıraktığı mirasın olduğu gibi saklanması ve gelecek kuşaklara bozulmadan aktarılmasıdır.

XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ülkemizde yoğun bir kentleşme hareketi başlamış olup, bu süreç halen devam etmektedir. Çoğu örnekte plansız ve çarpık bir görünüm sergileyen bu kentleşme hareketleri sonucunda birçok tarihsel alan, başta yapılaşma olmak üzere, birçok baskı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu baskılara ek olarak, tarihsel alanlarda yapılan bazı planlama, tasarım, restorasyon çalışmalarında çoğu kez o alanın orijinal dokusuna uygun olmayan planlama ve tasarım yaklaşımlarının sergilendiği ve restorasyon çalışmalarının alanların orijinal yapısını bozduğu görülmektedir. Bu durum, tarihsel çevrelere ilişkin, başta planlama ve tasarım çalışmaları olmak üzere, tüm çalışmaların bilimsel ilkeler çerçevesinde ve büyük bir hassasiyetle yapılması gereğini ortaya koymaktadır.

Bu eğitim programının amacı, tarihsel çevrelerde yapılacak peyzaj planlama ve tasarımında genel yaklaşımın nasıl olması gerektiğinin; bu çevrelerde geleneksel dokunun koruma-kullanma dengesi kapsamında sürdürülebilirliğinin nasıl sağlanabileceğinin ve tarihsel kimliğe saygılı bir peyzaj tasarım yaklaşımının temel ilkelerinin ne olduğunun Edirne kenti örneğinde öğrencilere öğretilmesidir. Eğitim çıktılarının tarihsel çevrelerde peyzaj tasarımları açısından yol gösterici olması beklenmektedir.

Bu eğitim programının kapsamı, tarihsel alanlar/çevrelerle ilgili temel kavramların, ulusal ve uluslararası yasal çerçevenin, imar planlama sürecinin ve bu alanların karşı karşıya kaldığı sorunların öğretilmesi; dünyada ve ülkemizde bu konuda yapılan çalışmaların aktarılması ve seçilen örnek alanlarda öğrencilere peyzaj tasarım çalışmalarının yaptırılmasıdır. Eğitim etkinliği kapsamında peyzaj, peyzajın tarihsel ve kültürel boyutu, bir kültürel peyzaj tipi olarak tarihsel peyzajların önemi, tarihsel peyzaj karakterizasyonu ve peyzaj planlama, tasarım ve yönetim stratejileri, sit alanlarında koruma amaçlı imar planlama, kültürel ekosistem hizmetleri, tarihsel çevrelerin korunmasına yönelik ülkemizdeki ve Dünyadaki çalışmalar, konu ile ilgili ulusal ve uluslararası mevzuat ve programlar, tarihsel çevrelerde peyzaj tasarımının temel ilkeleri öğrencilere aktarılacaktır.

Bu eğitim etkinliği ülkemizin en önemli tarihi kentlerinden birisi olan Edirne’de gerçekleştirilecektir. Edirne’nin en eski halkı olan Traklar soyundan Odrisler’in yörede, Meriç ve Tunca ırmaklarının birleştiği bugünkü Edirne’nin bulunduğu yerde bir kent kurdukları bilinmektedir. Odrisler’den sonra yöreye egemen olan Makedonyalılar Dönemi’nde kent, büyük bir olasılıkla Odris ya da Odrisia adının değişmesi sonucu, Orestia/Orestas olarak anılmaya başlanmıştır. Milattan sonra II. Yüzyılda Roma İmparatoru Hadrianus, Orestia Kasabası’nın stratejik önemi nedeniyle buraya kent statüsü verdi ve kendi adını koydu. Böylece, Roma Dönemi’nde kent Hadrianopolis/Hadrianupolis/Adrianupolis/Adrianapolis adlarıyla anıldı. Adrianopolis zamanla Adrianople/Adrianopel olarak değişti.

Osmanlı İmparatorluğu dönemi başlarında Edrinus/Edrune/Edrinabolu/Endriye diye anıldı. 1476’da yazılan Aşıkpaşazade Tarihi’nde kentin adı Edrene olarak geçer. XVI. yy başlarında kentin Edirne olarak adlandırıldığı görülür. Edirne 1361 yılında I.Murat tarafından fethedilmiş ve İstanbul’un alınışına kadar Osmanlı Devleti’nin başkenti olmuştur.

Edirne her zaman kültür olaylarının yoğun yaşandığı bir kent olmuştur. Mimari yenilikler bu kentin yapılarıyla gelmiş; hat ve süsleme sanatının en güzel örnekleri burada verilmiş, çok sayıda medresesi yoğun tartışmalara tanık olmuş, tıp tarihine geçen ilk uygulamalar burda başlamıştır. Kimliğini asıl Osmanlı döneminde bulan ve imparatorluğun ikinci kenti olan Edirne, kültürel mirasımızın en yoğun hissedildiği bir kenttir. Edime, camileri, çarşıları, köprüleri, tarihi evleriyle ve özellikle de Muhteşem Selimiye Camii ile ülkemize gelenleri ilk karşılayan ve bir sınır kenti olma özelliğini en iyi yansıtan kentimizdir.

Bu eğitim programı kapsamında gerçekleştirilecek uygulama çalışmaları eğitim etkinliğinin önemli bir bölümünü oluşturacaktır ve bu kapsamda Edirne’den seçilen 3 örnek alanda peyzaj tasarım çalışmaları gerçekleştirilecektir. Bu alanlar;

1) UNESCO Dünya Miras Alanı ve Edirne Merkez Kentsel Sit Alanı

Edirne kentin tarihi çekirdeğini oluşturan bölgedir. Roma ve Osmanlı gibi farklı medeniyetlerin kültürel ve mimari birikimleriyle bugüne ulaşan Edirne kentinin ilk yerleşim alanı olan Kaleiçi bu bölgenin içinde yer almaktadır. Kaleiçi Bölgesi yerleşim planı ızgara plan şemasına sahiptir ve sur kalıntıları ve Makedonya kulesi çevresi 1. Derece Arkeolojik sit, Kaleiçi’nin tamamı ise 3. Derece Arkeolojik sit olarak korunmaktadır. Geçirdiği doğal afetlere rağmen mevcut dokusu kısmen korunan yerleşim alanında birçok sivil mimari örneği bulunmaktadır.  Tarihi kent merkezinde ayrıca UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Selimiye Camii ve Külliyesi bulunmaktadır. Döneminin öncü yapılarından olan Eski Camii ve 3 Şerefeli Camii ile birlikte Selimiye Camii, altın üçgen diye adlandırılan bölgeyi oluşturmaktadır. Tarihi kent merkezinin önemli olanlarını oluşturan bu kültürel miraslar dışında tarihi kent merkezinde Osmanlı Dönemi’nin organik sokak dokusunu yansıtan özellikte ve sivil mimarlık örnekleriyle Karanfiloğlu Caddesi; tarihi kent merkezinin en önemli ticari, sosyal ve yaya aksı olan Saraçlar Caddesi ve yine önemli ticaret ve yaya aksı olan Çilingirler Caddesi bulunmaktadır. Kentsel sit statüsünde korunan bu alanda Rüstempaşa Kervansarayı, Alipaşa Çarşısı, Bedesten, ve Büyük Sinagog gibi birçok önemli yapı da yer almaktadır.

2) Sarayiçi Tarihi, Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı

Edirne Yeni Sarayı’nın (Saray-ı Cedid-i Amire) bulunduğu alandır. Bugün Edirne Yeni Sarayı hasbahçe haricinde 5 avlusunun sınırını içeren alan 1. Derece Arkeolojik Sit alanıdır. Sarayın hasbahçenin Kırkpınar Stadyumu dışında kalan alanı Nitelikli Doğal Koruma Alanı; Kırkpınar stadının bulunduğu küçük alan Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullanım alanı ve saray yapıları ve hasbahçeden oluşan alanın bütünü ise tarihi sit olarak korunmaktadır. Bu bağlamda mevcut koruma mevzuatına göre araştırma alanı olarak seçilen alan tarihi ve doğal nitelikleri kapsamında korunmaktadır.

3) Karaağaç Kentsel Sit Alanı

Edirne’nin doğal ve kültürel açıdan önemli destinasyonlarından biri Karaağaç’tır. Karaağaç 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması’yla savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verilmiştir. 19. yy’da İstanbul-Avrupa Demiryolu’nun Karaağaç’tan geçmesiyle, Edirne’nin eğlence ve gösteri dünyasının da merkezi haline gelmiş, renkli ve canlı dokusundan dolayı da “Küçük Paris” adıyla anılmıştır. 19. yy. sonu ve 20. yy. başlarından günümüze ulaşan en sağlam yapılar, döneminin özelliklerini yansıtan konutlardır. Zamanında çoğunluğu gayrimüslimler için yapılmış bu konutlar daha çok istasyon çevresinde yer almaktadır. Birbirine dik ve paralel caddelerden oluşan ızgara plan şemasına sahip Karaağaç Mahallesi içinde yer alan evlerin çoğu ahşap, taş ve tuğladan yapılmıştır. Karaağaç bölgesinde tescilli 81 sivil mimarlık örneği bulunmakta ve yapılar yapıldıkları dönem olan 19. yy’ın özelliklerini taşımaktadır.  Ayrıca alan kentsel sit olarak korunmaktadır. Karaağaç, bugün eski tarihi özellikleri olan bazı konutların restore edilmesi, Lozan Anıtı ve Müzesi ve Mimar Kemaleddin’in eseri olan ve Cumhuriyet Dönemi’ni yansıtan Eski Tren Garı binası ile önemli bir destinasyondur.

Kurullar&Eğitmenler

Düzenleme Kurulu

Prof.Dr. Oğuz YILMAZ – Düzenleme Kurulu Başkanı
Kurumu: Ankara Üniversitesi (Ankara)
Görevleri: Projenin genel eşgüdümü
Prof.Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ
Kurumu: Ege Üniversitesi (İzmir)
Görevleri: Katılımcıların seçimi ve ilgili görevler
Doç.Dr. Emel BAYLAN
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)
Görevleri: Teorik derslerin eşgüdümü
Doç.Dr. Mustafa ARTAR
Kurumu: Bartın Üniversitesi (Bartın)
Görevleri: Web sayfası, uygulama derslerinin eşgüdümü

Bilim Kurulu

Prof.Dr. Oğuz YILMAZ – Düzenleme Kurulu Başkanı
Kurumu: Ankara Üniversitesi (Ankara)
Prof.Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ
Kurumu: Ege Üniversitesi (İzmir)
Prof.Dr. Rüya YILMAZ
Kurumu: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi (Tekirdağ)
Doç.Dr. Emel BAYLAN
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)
Doç.Dr. Rukiye Duygu ÇAY
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)
Doç.Dr. Fürüzan ASLAN
Kurumu: Kırklareli Üniversitesi (Kırklareli)

Yerel Düzenleme Kurulu

Doç.Dr. Emel BAYLAN
Doç.Dr. Rukiye Duygu ÇAY
Dr. Beste KARAKAYA AYTİN
Arş.Gör. Nilay MISIRLI
Arş.Gör. Muhammed Ali BAŞARAN

Ders Veren Öğretim Üyeleri

Prof.Dr. Oğuz YILMAZ – Düzenleme Kurulu Başkanı
Kurumu: Ankara Üniversitesi (Ankara)
Prof.Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ
Kurumu: Ege Üniversitesi (İzmir)
Prof.Dr. Adnan UZUN
Kurumu: Işık Üniversitesi (İstanbul)
Prof.Dr. Rüya YILMAZ
Kurumu: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi (Tekirdağ)
Prof.Dr. Sennur AKANSEL
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)
Doç.Dr. Emel BAYLAN
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)
Doç.Dr. Rukiye Duygu ÇAY
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)
Doç.Dr. Fürüzan ASLAN
Kurumu: Kırklareli Üniversitesi (Kırklareli)
Doç.Dr. Mustafa ARTAR
Kurumu: Bartın Üniversitesi (Bartın)
Dr.Öğr.Üyesi Yavuz GÜNER
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)
Dr. Beste KARAKAYA AYTİN
Kurumu: Trakya Üniversitesi (Edirne)

Başvuru&Öğrenciler

Başvuru ve Seçim Ölçütleri

Katılımcılara TÜBİTAK 2237-A programından destek (yol, konaklama, iaşe) sağlanacaktır.

1. Üniversitelerin Peyzaj Mimarlığı Bölümlerinin 3. veya 4. sınıf öğrencisi olmak (Eğitim tarihlerinde mezun durumunda olan öğrenciler programdan yararlanamayacağından 4. sınıf öğrencileri bu durumu göz önüne almalıdır)

2. Genel Akademik Not Ortalaması (GANO) 4 üzerinden en az 2,5 olmak

3. Peyzaj Tasarımı ile ilgili derslerden yüksek not alarak başarılı olmak

4. Disiplin cezası almamış olmak

5. Daha önce bu program kapsamında desteklenen en fazla 4 eğitime katılmış olmak

Ayrıntılı bilgi ve başvuru için tıklayın