Lütfi Özkök: Portreler Sergisi

Nazım Hikmet 1959 Stockholm

İstanbul Modern, 1950’li yıllardan itibaren dünyada ve Türkiye’de edebiyat ve sanat alanına yön veren kişilerin portre fotoğraflarını çeken Lütfi Özkök’ün sergisini ağırlıyor. İzleyiciyi portre fotoğrafının sunduğu farklı anlamlar üzerine düşünmeye davet eden “Lütfi Özkök: Portreler” adlı sergi, aynı zamanda bir döneme tanıklık etmeyi de amaçlıyor.

Yazar ve sanatçı portreleri ile uluslararası alanda tanınan fotoğraf sanatçısı Lütfi Özkök’ün hayatını geçirdiği Stockholm’deki arşivinden derlenen seçkide 80 ismin portresine yer veriliyor. Özkök’ün edebiyat dergilerinde yayımlanan yazılarına eşlik etmesi için fotoğraf çekmeye başladığı 1950’lerden 1990’ların sonuna uzanan döneme ait fotoğraflardan oluşan sergide, 24 Nobel ödüllü yazarın aralarında bulunduğu 89 portre bulunuyor.

Küratörlüğünü İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi Yöneticisi Demet Yıldız’ın yaptığı sergide fotoğraflara eşlik eden metin, obje ve belgeler aracılığıyla; Lütfi Özkök’ün portrelerini çektiği kişilerle ilişkisi izleyiciye sunuluyor ve sanatçının kişisel hikâyesi üzerinden bir dönemin okuması da yapılıyor.

Şair fotoğrafçı, fotoğrafçı şair

Lütfi Özkök’ün aynı zamanda şair olması, edebiyat ve sanat dünyasını yakından takip etmesi ve öznelerini portrelemeye başlamadan önce onlarla diyaloğa girmesi objektifine yansır. Sergide yer alan Nâzım Hikmet, Samuel Beckett ve René Char gibi isimlerle uzun yıllar dostluğunu devam ettiren Özkök, bu isimlerin farklı zamanlarda portrelerini çekerek hayatlarındaki dönüşümün yüzlerine yansıyan kaydını tutmaya çalışır.

Samuel Beckett 1966 Paris

İlk portresi şair Söderberg

Lütfi Özkök ilk portresi şair arkadaşı Lasse Söderberg’e ait. Özkök bu fotoğrafı, Türkiye’deki yayıncısı Hüsamettin Bozok’un talebiyle, eşi Anne-Marie’nin amatör fotoğraf makinesiyle çeker. Maddi gelir elde ettiği ilk portresini ise, 1957 yılında Söderberg’in bir gazete için söyleşiye giderken fotoğrafçı olarak kendisini çağırmasıyla, Kübalı sanatçı Wifredo Lam’ı çekerek gerçekleştirir ve böylelikle profesyonel fotoğrafçılığa adımını atar.

Nadine Gordimer 1973

Ünlü Nâzım portresini 1959’da çekti

1959’da Stockholm’de ilk kez fotoğraflarını çektiği Nâzım Hikmet’in belleklerde yerini alan ünlü portreleri bu dönemde çekilir. 1960 yılında Kopenhag’da Uluslararası Yazarlar Toplantısı’na katılan Özkök’ün portre arşivi katıldığı yazar konferanslarıyla zenginleşir. Özkök, Nâzım Hikmet ile 1962’de Floransa’daki Uluslararası Yazarlar Toplantısı’nda yeniden bir araya gelir ve portrelerini çeker.

Torununun gözünden Lütfi Özkök

Sergi alanında Özkök’ün torunu Anna Juhlin’in Stockholm Tempo Belgesel Film Festivali’nde genç yönetmenler dalında birincilik kazandığı ve dedesinin yaşamını anlatan “Fil Gibi Evdeki Şair” (Poeten i Elefanthuset) adlı 2010 tarihli belgesel filmi de izleyiciyle buluşuyor.

“Lütfi Özkök: Portreler” adlı sergi 3 Mayıs 2020’ye kadar İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’nde görülebilir.

*

Lütfi Özkök Hakkında

Lütfi Özkök 1923 yılında Feriköy’de doğdu. 1942 yılında arkadaşları Sabahattin Kudret Aksal, Fahir Onger ve İlhan Arakon ile birlikte Sokak dergisini çıkardı. 1943 yılında Viyana Üniversitesi’nde Germanistik öğrenimi gördüğü sırada savaş nedeniyle 1944’te Türkiye’ye döndü. Beş yıl sonra Fransa’da, Sorbonne’da okuduğu sırada sınıf arkadaşı İsveçli Anne-Marie Juhlin ile evlenerek, İsveç’e yerleşti. 1953 yılında Lasse Södeberg ile birlikte “Ekmek ve Sevda” (Brödet och Kärleken) adlı Türk Şairleri Antolojisi’ni hazırladı. Antolojide Orhan Veli, Melih Cevdet Anday, Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Oktay Rifat’ın şiirleri yer aldı.

Özkök, 1977 yılında İsveç Kraliyet Akademisi’nin Sanat Ödülü’nü kazandı. 1986 yılında Meksiko’da 37 ülkeden 207 yazar portresi sergisini düzenledi. Bundan bir yıl sonra, Beyoğlu Yapı ve Kredi Bankası Sanat Galerisi’nde 20’si Türk 100 yazar portresi sergisi açıldı. 1996 yılında İsveç Akademisi Ödülü’nü alan Lütfi Özkök’ün, 1998’de İstanbul Maçka Sanat Galerisi’nde “Çağdaş Yazar Portreleri” sergisi açıldı. Nobel ödüllerinin dağıtıldığı hafta Nobel Ödülü kazanan 30 yazarın portresi, İsveç Akademisi Kütüphanesi’nde sergilenmeye başladı. 2002 yılında İrlandalı-Fransız yazar Samuel Beckett ve Beat Kuşağı’nın efsanelerinden ABD’li William S. Burroughs’un portreleriyle Fnac Fotoğraf Koleksiyonu’nun sergilerine katılan Özkök, İsveç Hükümeti tarafından Illis Quorum Liyakat Madalyası ile onurlandırıldı. Lütfi Özkök 2009’da ise Avrupa Günü’nde İsveç’te Yılın Avrupalısı seçildi. 2010 yılında Nobel Müzesi’nde Nobel Ödülü kazanmış 35 yazarın portresinin yer aldığı sergisi açılan Lütfi Özkök, 2017’de, Stockholm’de hayatını kaybetti.