Mimar-yazar Simlâ Sunay, değerli sanatçı, tiyatro üstadı Genco Erkal ile bir dönem Dostlar Tiyatrosu’nun yazlık tiyatro mekânı olan aile yadigârı tarihi Ali Paşa Han hakkında konuştu.
Genco Erkal ve Dostlar Tiyatrosu Üzerine...
Genco Erkal (d. 28 Mart 1938, İstanbul)
Türk tiyatro sanatçısıdır. Robert Kolej'den mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Psikoloji bölümünü bitiren Genco Erkal, 1959 yılında Türkiye'nin önemli özel tiyatro topluluklarında oyuncu ve yönetmen olarak çalışmaya başladı. 1969 yılında, bugün de sanat yönetmeni olduğu Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu. Gorki, Brecht, Sartre, Peter Weiss, Steinbeck, Havel, Tankred Dorst gibi yabancı yazarların yanı sıra Aziz Nesin, Haldun Taner, Nâzım Hikmet, Can Yücel, Refik Erduran, Vasıf Öngören, Orhan Asena, Behiç Ak gibi Türk yazarların oyunlarını yönetti. Roman, öykü, şiir gibi değişik türlerden tiyatroya uyarlamalar yaptı, oyunlar çevirdi. Çeşitli ödüller kazandığı ünlü rolleri arasında Yaroslav Haşek'ten Aslan Asker Şvayk, Gogol'den Bir Delinin Hatıra Defteri, Bertolt Brecht'ten Galileo, Maxwell Anderson'dan Yalınayak Sokrates, Nâzım Hikmet'ten Kerem Gibi, Can Yücel'den Can sayılabilir. Senfonik konserlerde Prokofiev'in Peter ile Kurt, Stravinski'nin Askerin Öyküsü, Fazıl Say'ın Nâzım adlı yapıtlarını anlatıcı olarak seslendirdi. Önemli uluslararası film festivallerinde gösterilen ve birçok ödül kazanan At, Faize Hücum, Hakkâri'de Bir Mevsim, Camdan Kalp ve uzun bir aradan sonra 2008 yılında çevrilen Pazar-Bir Ticaret Masalı filmlerinin başrolünde oynadı. TRT Televizyonu için Haldun Taner'in ünlü müzikli oyunu Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti ve oynadı. 1993-1998 yılları arasında, Paris'te ve Avignon Festivali'nde Fransızca da oynamaya başlayan Genco Erkal, üç Fransız yapımında rol aldı: Nâzım Hikmet'ten Sevdalı Bulut, Philippe Minyana'dan “Où vas-tu Jérémie?” ve Paulo Coelho'nun ünlü romanından uyarlanan Simyacı. 2008 senesinde kendi yazdığı ve yönettiği Sivas'93 isimli belgesel tiyatro oyununu, Türkiye ve Avrupa genelinde tiyatro severlere sundu.
Dostlar Tiyatrosu’nun Önemi
1969 yılında kurulan Dostlar Tiyatrosu ilerici-toplumcu sanat doğrultusunda benimsediği ilkelerle, sürekli bir araştırma, deneme ve yaratma eylemi içinde seyircilerine otuz beş yılda elli yapım sahnelemiştir. Yetmişli yıllarda topluluğun, belgesel tiyatroya özel bir önem verdiği görülüyor. Alain Decaux'nun Rosenbergler Ölmemeli, Enzensberger'in Havana Duruşması, Peter Weiss'ın Soruşturma adlı oyunlarının yanı sıra, Allende olayının irdelendiği Orhan Asena'nın Şili'de Av'ı ve Türkiye'deki çarpıcı bir kömür madeni grevini anlatan Alpagut Olayı oynanıyor. Aynı dönemde Türk sanatçılarının ve edebiyatçılarının Dostlar Tiyatrosu tarafından tiyatroya uyarlanan eserleri arasında, ünlü çizgi roman Abdülcanbaz'ı, büyük gülmece ustası Aziz Nesin'in fıkra ve öykülerinden oluşan Azizname'yi, Nâzım Hikmet'in şiirlerinden yola çıkarak kotarılan ve bir şiir-tiyatro denemesi olan Kerem Gibi'yi, Yaşar Kemal'in romanından uyarlanan Ağrıdağı Efsanesi'ni sayabiliriz. Uyarlamalar dizisine son yıllarda Merhaba, Birtakım Azizlikler, Nâzım Hikmet'ten uyarlanan Sevdalı Bulut, İnsanlarım ve Can Yücel'den uyarlanan Can gibi oyunlar da katılıyor. Topluluk Gorki'nin Düşmanlar, Sartre'ın Nekrassov, Edward Bond'un Yaz, Vaclav Havel'in Largo Desolato, Tankred Dorst'tan Oyuncu (Ben, Feuerbach) gibi, çağdaş dünya tiyatrosunun seçkin örneklerini seyircisine sunarken, bir yandan da Türkiye'nin toplumsal-politik-ekonomik düzeydeki serüveninin ürettiği sorunları ve olayları irdeleyen yazarlarla işbirliği yaparak, birçok yeni Türk oyununu sahneye çıkarmıştır: Vasıf Öngören'den Asiye Nasıl Kurtulur?, Başar Sabuncu'dan Zemberek, Bilgesu Erenus'tan Ortak ve İkili Oyun, Macit Koper'den Sabotaj Oyunu, Yavuzer Çetinkaya'dan Gün Dönerken, Behiç Ak'tan Fay Hattı gibi. Kuruluşundan bu yana seyirciyi düşünmeye yöneltici, tartışmacı bir tiyatro ortamı yaratma adına, sahnelemede ve oyunculukta "göstermeci" biçimi benimseyen topluluk, Brecht'in yapıtlarına da özellikle önem vermiş, Kafkas Tebeşir Dairesi, Galileo Galilei, Bay Puntila ve Uşağı Matti oyunlarının yanı sıra, şiir, şarkı ve öykülerden oluşan Brecht-Kabare, Ben Bertolt Brecht ve Yosma adlı müzikli gösterileri sahnelemiştir.