21. Yüzyıl İçin Bir Bilgi Sarnıcı
Büyük (dev boyutlu) çağdaş veri araştırmalarının büyük bir kısmı, sosyal ve kültürel bilimlerde ileri bilgiyi ve gündelik iletişimlerimizi desteklemektedir. Ulusal bir merkez olarak UHeM, geleneksel bir ileri hesaplama merkezinin ötesinde hesaplama bilimi ve araştırmalarında çok sayıda disiplinlerarası gelişime katkıda bulunmayı hedefler.Yüksek güvenlik, doğal afet dayanımlılığı, acil durum yönetimi, enerji kullanımı ve sabit iklimlendirme tasarımın önemli parametreleridir.Yoğun gereksinim programı ölçütleri ve karmaşık işlev ilişkileri basit bir küme düzeninde bir araya gelmektedir. Yüksek güvenlik gereksinimi ve kapsamlı sosyal programlar, tasarımda iki karşıt ve birbirinin içine giren yapılaşma arasında bir diyalog kurgusuna temel oluşturmaktadır:
•Masif topraktan yükselen kapalı beton kütle;
•Kampusa uzanan hafif ve etkileşime açık saydam cam kütle.
Yapı, arazi eğimi sayesinde, yüksek güvenlik sağlamak ve ısı azancını indirgemek için korunaklı bir şekilde kısmen toprak içinde yer alır ve toprak renginde yerden yükselir. Renkli opak ve tam saydam camları ile etkileşime açık sosyal bina kütlesi, İstanbul Teknik Üniversitesi’nin kentsel kongre vadisi kampusunun pikselleştirilmiş kompozisyonunun bir yansımasıdır. Kübik kütle bir fener olarak disiplinler arası sosyal etkileşimi teşvik ederek kampusa uzanırken, bu mekânın devamı doğal ışık, iç bahçe ve renklerle birlikte yapı kümesinin merkez çekirdeğine ilerleyerek, güvenlikli sunucular merkezi ve orta güvenlikli yönetim-akademik program mekânları arasındaki bağlantıyı sağlamaktadır.Giriş, oditoryum, cafe, dinlenme alanları bu cam küp içerisinde konumlanırken, dev boyutlu sunucular odası ve teknik birimler ile çalışma ve büro alanları yüksek güvenlikli kapalı kütle içinde yer almaktadır.
Tasarımda İTÜ Ayazağa Yerleşkesi’nin özgün planlama ilkeleri temel alınarak avlulu yapılaşma stratejisi sürdürülmüştür. Avlu’nun güney cephesi vadiye açılarak güneş ve vadinin doğal manzarasına açık çekici bir avlu geliştirilmiştir. Avlu, eğitim, araştırma ve etkileşimin kapalı mahallerin dışına taşırılmasını da teşvik etmektedir.Afet durumunda en yüksek performansı karşılayacak deprem ve enerji tasarımı, yapı fiziği mühendisliğini ve mimari organizasyonun büyük bir kısmını belirlemiştir.1,000 m2 büyüklüğündeki sunucular (server) tarlası mahali sismik taban izolatörleri üzerinde yüzen döşemeli bir hacim olarak oluşturulmuştur. Kauçuk izolatörler 30 cm’lik yapısal harekete olanak tanımaktadır. Sunucular mahalindeki esnekliği sağlamak amaçlı yapılan yükseltilmiş döşeme, yüzer döşemeyi daha da yukarıya kaldırmaktadır. Mahal çevresi toprak ya da ikinci bir betonarme duvar katmanından tampon bölge ile çevrelenmiştir. Bu katmanlama yaklaşımı enerji kullanımında uygun bir pasif tasarım ve patlayıcı saldırılara karşı bir güvenlik engeli sağlamaktadır. Henüz tamamlanmamış olan açık alan düzenlenmesinde sert ve yumuşak zeminler tanımı (peyzaj) araçlı saldırılara karşı bir engel oluşturur.
Yapım yöntemlerinin belirlenmesinde sunucular (server) mahali gereksinimleri en öncelikli ölçütleri oluşturmaktadır. UHeM kullanıcıları ile cephede toprak niteliği belirlenmesi referans alınarak, betonarme kabuk için yalın hali ile yüksek nitelikte kendinden yerleşen renkli beton kullanılmıştır. Bölgedeki bu ilk renkli beton uygulaması öncesi yapılan araştırmalar, yeni yöntemleri; tasarım ekibi ve La Farge Ar-Ge (Gökben Güven Özçiçek) ile uygulama esnasında yüklenici (Akser-VBZ) ve alt yükleniciler arasındaki bütünleşik çalışmanın liderliğini gerektirmiştir. Bir dizi renk testleri, kalıp prototipleri, yüzey kumlama ve sızdırmazlık örneklerinin ardından tatmin edici sonuca ulaşılmıştır. Akışkan bir taş olan bu doğal malzemenin yüzeyinde hareketleri görülebilirken, ışık malzeme içerisindeki gizli renklere canlılık vermektedir. Tasarımın bir parçası olarak tamamlayıcı renkleri ile çam ağaçlarından oluşan peyzaj dokusu çıplak betondan cepheleri kompozisyonu için bir ön plan oluşturmaktadır.
UHeM tasarım süreci 2006 yılında başlamış; bilgi ve etkileşimli yoğun tasarım süreci yaklaşık 9 ay içerisinde gerçekleşmiş, tasarım sürecinin 3 yıl ardından yapım ihalesi tamamlanmıştır. UHeM ulusal ve yerel altyapı olanaklarının önemini desteklemiş ve 2009 yılında inşaat başlamıştır. 7 yıllık süreçte hesaplama, mekanik, enerji sistemleri ve inşaat uygulamaları teknolojilerinde belirgin değişiklikler/yenilikler
olmuştur. Tasarım yaklaşımının basitliği bu değişikliklerin entegrasyonunda kolaylık sağlamıştır. Bugün için tesis, sürdürülebilir soğutma sistemleri ve ekipman temini için yenilikçi bir mekanik sistemin entegrasyonunu beklemektedir. Önemli bir sosyal program ile UHeM’in “büyük verinin geleceği”ni kutlayan bir yer oluşturmaktaki katılımı, tasarım ve uygulama ekibini uzun ve zorlu süreçte motive etmiştir. Bina çalışmaya başladığında gelişen hesaplama bilgi ve bilim toplumu için ulusal bir kaynak olarak çok değerli bir varlık oluşturmayı başarmış olacaktır. Bina büyük verinin sarnıcı ve çok disiplinli araştırma için bir sosyal merkez konumunda olacaktır.
Bu merkezde bir kafe, bir tartışma oditoryumu, bilimsel sunum odaları, proje merkezli araştırma laboratuvarları, bir sanal gerçeklik mağarası, K-12 temel eğitim okullarını büyük veri ile bilgilendirmeyi ve ilişkilendirmeyi hedefleyen sosyal öğrenim programları yer alacaktır. Toplamı yaklaşık 8.000 m2 kadar olan Ulusal Yüksek Başarımlı Hesaplama Merkezi binasında toplantı, eğitim ve etkileşim alanları 800 m2, bürolar ve proje odaları 1.800 m2, sistem odası ve sistem odasını
destekleyen birimler 2.000 m2’lik alanı kaplamaktadır. Masif doğal topraknevi yapı, tesis güvenliğini sağlarken, hafif ve saydam cam fener ise ışık, açıklık, bahçe ve renkleri tesisin derinliklerine çekirdeğine kadar davet eder. Dış cephe ulusal enstitü hakkında merak uyandırırken, iç mekân deneyimi UHem’nin yüksek sosyal ve güvenilir değerlerini içinde barındırmaktadır.
*Bu proje YAPI Dergisi'nin 389. sayısında yayımlanmıştır.