Mansiyon, KKTC Ülkesel Yerel Dokuya Uygun Ekonomik Sosyal Konut Tasarımı (Büyükkonuk Bölgesi) Ulusal Mimari Proje Yarışması

Kentsel Bağlamda KKTC & Büyükkonuk

Tarihi geçmişi antik çağlara kadar uzanan ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Kıbrıs adası farklı kültürlerin etkisi altında kalmış ve bu kültürel çeşitliliğin gerek kentleşme gerekse de yapılaşma bağlamında önemli etkileri olmuştur. Söz konusu bu etkiler günümüzde de rahatlıkla gözlemlenebilmekte ve dolayısıyla Kıbrıs aynı zamanda sosyolojik açıdan da önemli bir zenginliğe ev sahipliği yapmayı sürdürmektedir.

Bu bakımdan, KKTC’ nin kentsel çerçevede popülist planlama ve yapılaşma stratejilerine ya da markalaşma projeksiyonlarına ihtiyacı yoktur. Tarihsel geri planı oldukça güçlü olan bu bölgenin ve halkının tanıklık ettiği süreç, özgün kimliği ve sahip olduğu kültürel çeşitlilik ile coğrafi özellikleri KKTC’ yi birçok bakımdan ayrıcalıklı kılmaktadır.

KKTC halkı ya da bölgeyi geçici olarak deneyimleyen her birey için bu coğrafya, salt tarihi geçmişi veya stratejik pozisyonu bakımından değil, maviyi, geniş düzlükleri ve yeşili sakinlikle bir araya getirmeyi başarabilmesi bakımından özgün bir uluslararası odak noktasıdır.

Makroform

Mevcut konumu ile Büyükkonuk köyü, Kilitkaya, Tuzluca, Sazlıköy ve Yedikonuk köylerini birbirine bağlayan birinci derece yolun kesişiminde yer almaktadır. Kentsel ölçekte incelendiğinde söz konusu yolların Büyükkonuk Köyü’ nü biçimsel olarak dört ana parçaya ayırdığı, mevcut konut dokusunun ağırlıklı bir bölümü ile tasarım alanının batı parçada yer aldığı ve kentleşme projeksiyonun da bu doğrultuda gerçekleşeceği anlaşılmaktadır.

Aynı zamanda, Agios Eksentios Kilisesi ile Büyükkonuk Cami gibi tarihi yapıların ve Büyükkonuk Belediyesi ile birlikte köy merkezinin güneybatı-kuzeydoğu arteri üzerinde yer aldığı gözlemlenmektedir. Dolayısıyla bu arterin transit geçiş ile köy içi araç trafiğini ve aynı zamanda da yaya trafiğini içeren yoğun bir hareketliliğe maruz kalacağı düşünülmektedir.

Planlama Kararları

Kentsel mekânlar ve onların gündelik hayattaki işlevleri, kentliye sürekli olarak deneyimleyebilecekleri, daima devinen ve birbiriyle kesişen bir ağ sunar. Bu sistem aynı zamanda bireyin başka kentsel işlevler ya da olgular ile, başka bireyler ya da çevresi ile kesişmesine, bir başka deyiş ile karşılaşmasına olanak verir. Bireyin kendi özü dışındaki her şeyi ifade eden çevresi ile kesişme anı ise sokaklar ile başlar.

Meydanlar, sokaklar ya da caddeler sadece yapılar ile biçimlenmiş alanlar değildir. Aynı zamanda toplumsal olayların gerçekleştiği, insan ve çevresi arasındaki ilişkileri biçimlendiren, sosyal ve de kültürel yani kentsel kimliği meydana getiren ya da sürdüren olguların tamamıdır. Üretim, paylaşım, sosyalleşme gibi birçok katmandan meydana gelen bu mekânlar zincirinin ilk halkası olan sokaklar aynı zamanda kentli bireyin: ait olma, kent hafızasının bir parçası olma ve bu hafızayı sürdürme eylemenin sıfır noktasıdır.

Dolayısıyla, Büyükkonuk köyünü meydana getiren biçimsel özelliklerin sürdürüldüğü, mevcut köy merkezindeki odak alanların yeni bir kesişim noktası olması hedeflenen Eco-Hab yerleşkesinin sağlayacağı bu söz konusu parametreler ile kolayca entegre olabileceği bir tasarım önerilmektedir. Bu bağlamda, mevcut köy dokusuna atıfta bulunan ve arazinin doğal koşullarına meydan okumayan bir planlama stratejisi geliştirilmiştir. Yapılar arası ilişki mevcut köy dokusundan soyutlanmamış, biçimsel çeşitliliği ve çoğulluğu vurgulayan bir planlama kurgusu önerilmiştir.  

Ulaşım Kararları

Eco-Hab yerleşkesinin köy merkezine tek bir ana hat üzerinden bağlanmasının trafik yoğunluğa sebep olabileceği düşünülmüştür. Bu bağlamda, Büyükkonuk Cami’ sinden başlayan ve kuzeybatı yönünde ilerlemekte olan cadde ile tasarım alanını bağlayacak olan ikincil bir yol önerilmiştir. Söz konusu bu caddenin güneyde Karpaz Anayolu ile kuzey sahil yolunu birbirine bağlayan anayola ulaşıyor olması bu kararın alınmasında etkin bir rol oynamıştır. Öte yandan tarihi yapılar ve belediye yapısı gibi kamusal alanlar ile Eco-Hab etkinlik meydanı ağı üzerinden yaya ve bisiklet rotaları belirlenmiş ve bu sayede köy içi kısa-orta mesafe araç kullanımının olumlu yönde dönüşümü hedeflenmiştir.

Mimari Bağlamda KKTC & Büyükkonuk

KKTC' de günümüz mimari üslubun şekillenmesini sağlayan temel etkenlerin başında tarihi geçmiş, coğrafi koşullar ve belki de en önemlisi kültürel çeşitlilik gelmektedir. Bu çok katmanlı tarihsel süreç içerisinde çeşitli medeniyetler adaya hâkim olmuş, dolayısıyla sosyolojik alışkanlıklar ile beraberinde konut biçimleri de bu kültürel çeşitlilikten ve birikimden önemli ölçüde etkilenmiştir. Roma, Bizans, Osmanlı ve İngiliz uygarlıkları gibi önemli medeniyetlere ait etkilerin rahatlıkla gözlemlenebildiği bölgede, her uygarlığa ait özgün bir konut tipolojisine rastlanılabilmektedir.

Öte yandan günümüzde kültürler arası etkileşimin sonucu olarak ortaya çıkmış çeşitli konut tiplerine de rastlanmaktadır. Bu bağlamda, birçok uygarlığa ev sahipliği yapmanın bir sonucu olarak gerek malzeme kullanımları gerekse de mekânsal organizasyonları bakımından oldukça zengin bir konut tipolojisi gözlemlenmektedir.

Malzemeler & Mekânsal Organizasyonlar

Kültürel farklılıklar dışında, iklim koşulları ile bölge insanının sosyo-ekonomik düzeyleri yapı malzemelerinin seçimindeki temel etkenlerdir. Genellikle kırsal kalanda yer alan yerleşim yerlerinde taş ve kerpiç yapıların bulunduğu ve aynı zamanda oldukça kalın dış cephe duvarları ve derin açıklıklar ile iklimin yıpratıcı etkilerinden korunmaya yönelik sivil mimari uygulamaların bulunduğu gözlemlenmiştir.

Ayrıca mekânsal organizasyonlar bakımından ağırlıkla Osmanlı döneminin avlulu, revaklı ve mahremiyeti önceleyen karakteristik özellikleri ile İngiliz dönemi konutların ahşap-taş ve kerpiç malzemenin yerini alan betonarme uygulama ve planlama tekniklerinin izleri takip edilebilmektedir. Dolayısıyla benzer özgün niteliklerin Büyükkonuk bölgesindeki konut üretim biçimlerine de yansımış olduğu gözlemlenmiştir.

Mimari Tasarım Kararları

Tasarıma konu olan sosyal konut tipolojisinin en ayırt edici özelliği, ekonomik ve hızlı üretilebilir şekilde özelleşebilmeleri ve ayrıca modüler özellikler taşıyabilmesidir. Ancak öte yandan yarışma şartnamesinin özellikle işaret ettiği yapıların gerek malzeme gerek organizasyon esnekliği ve gerekse de birbirleri ile kuracağı ilişkiler sistemi bakımından sahip olması beklenen “yöresellik” kavramı belirleyici bir tasarım kriteri olmuştur.

Bu kriterler ışığında bölgenin ve elbette KKTC’ nin yerel konut üretimi bağlamındaki özgün nitelikleri göz önünde bulundurulmuş ve Eco-Hab yerleşkesinde üretilecek olan yapıların mimari tasarım kriterleri üç ana başlık altında ele alınmıştır:

1. Malzeme

Yerleşkede üretilecek olan tüm yapılar uygulama kolaylığı, ekonomik koşullar ve üretim hızı bakımından betonarme karkas olacak şekilde tasarlanmıştır. Aynı zamanda modüler tasarlanan taşıyıcı sistem tasarım alanı içerisindeki tekrara yönelik uygulama kolaylığı getirmektedir. Öte yandan yerel özellikler de taşıması hedeflenen yapılar için 45cm derinliğinde dış cephe duvarları ile derin açıklıklar önerilmiştir. Söz konusu derin açıklıklar geleneksel konut mimarisinde sıklıkla kullanılmış olan ahşap malzeme ile kaplanmış, doğramalarda ahşap malzeme önerilmiş, dış cephede kerpiç sıvaya atıfta bulunan dokulu (stucco) beyaz boya kullanılmış ve yine doğal bir yapı malzemesi olan tuğlaya düşey sirkülasyon duvarında yer verilmiştir.

2. Mekânsal Organizasyon

İç mekânda ayırıcı duvarlar sökülebilir panel duvar olarak önerilmiştir. Bu bağlamda mekânların kullanıcı tarafından yeniden organize edilebilmesi hedeflenmiştir. Öte yandan yapıların birbirinden soyutlanmaması ve komşuluk ilişkilerinin sürdürülebilmesi bakımından bahçeler birbirinden tamamen koparılmamış, yer yer ortaklaşan yer yer özelleşen ara mekânlar olarak önerilmiştir. Bu alanları birbirinden ayıracak beton duvarlar yerine yarı geçirgen delikli tuğla duvarlar önerilmiş ve bu bağlamda hem iklimsel hem de sosyal bakımdan uyumlu bir şematik düzen elde edilmeye çalışılmıştır.

İç mekânda ayırıcı duvarlar sökülebilir panel duvar olarak önerilmiştir. Bu bağlamda mekânların kullanıcı tarafından yeniden organize edilebilmesi hedeflenmiştir. Öte yandan yapıların birbirinden soyutlanmaması ve komşuluk ilişkilerinin sürdürülebilmesi bakımından bahçeler birbirinden tamamen koparılmamış, yer yer ortaklaşan yer yer özelleşen ara mekânlar olarak önerilmiştir. Bu alanları birbirinden ayıracak beton duvarlar yerine yarı geçirgen delikli tuğla duvarlar önerilmiş ve bu bağlamda hem iklimsel hem de sosyal bakımdan uyumlu bir şematik düzen elde edilmeye çalışılmıştır.

3. Biçimsel Özellikler

Yapılar yalın bir mimari üslup çerçevesinde tasarlanmıştır. Her bir yapı kübik geometride ele alınmış ve kendi parselleri içerisinde kuzey rüzgârı ve güney hakimiyeti gibi iklimsel veriler de gözetilerek birbirinden farklı yönlerde konumlandırılmıştır. Bu sayede geleneksel ve yerel dokunun sahip olduğu çoğulluğa ve de kültürel çeşitliliğe atıfta bulunulmuştur. 

Etaplama Stratejileri

Ekonomi stratejisi ve süreç takibi bakımından tasarım alanı 5 ana etapta uygulanacak şekilde ele alınmıştır:

1. Etap

Toplam tasarım alanındaki konutların %33,3’ lük bölümünü oluşturacak şekilde önerilmiştir. Toplamda 20 adet konut bulunmaktadır. Bu konutların 6 adedi 2+1 ve 14 adedi ise 3+1 olarak önerilmiştir.

2. Etap

Toplam tasarım alanındaki konutların %5’ lik bölümünü, bostan alanını ve etkinlik meydanını oluşturacak şekilde önerilmiştir. Toplamda 3 adet konut bulunmaktadır. Bu konutlar 3+1 olarak önerilmiştir.

3. Etap

Toplam tasarım alanındaki konutların %28,3’ lük bölümünü oluşturacak şekilde önerilmiştir. Toplamda 17 adet konut bulunmaktadır. Bu konutların 1 adedi 2+1 ve 16 adedi 3+1 olarak önerilmiştir.

4. Etap

Toplam tasarım alanındaki konutların %16,7’ lik bölümünü oluşturacak şekilde önerilmiştir. Toplamda 10 adet konut bulunmaktadır. Bu konutların 1 adedi 2+1 ve 9 adedi 3+1 olarak önerilmiştir.

5. Etap

Toplam tasarım alanındaki konutların %16,7’ lik bölümünü oluşturacak şekilde önerilmiştir. Toplamda 10 adet konut bulunmaktadır. Bu konutların 7 adedi 2+1 ve 3 adedi 3+1 olarak önerilmiştir.