Seramik sanatının önemli isimlerinden Füreya Koral’ın kapsamlı retrospektif sergisi Kale Grubu’nun katkılarıyla sanatseverlerle buluşuyor. Sergi, 18 Kasım 2017 - 28 Ocak 2018 tarihleri arasında Akaretler’deki Sıraevler’de görülebilir.
Füreya Koral İstanbul Manifaturacılar Çarşısı için yaptığı seramik duvar panosunun önünde, 1966 Fotoğraf-Ara Güler
60. kuruluş yıldönümü kutlamaları kapsamında Kale Grubu, ilk çağdaş seramik sanatçılarından Füreya Koral’ın aramızdan ayrılışının 20. yılı anısına, sanatçının bugüne kadar gerçekleştirilmiş en kapsamlı retrospektif sergisini hayata geçiriyor.
Károly Aliotti, Nilüfer Şaşmazer ve Farah Aksoy küratörlüğünde sanatseverlerle buluşacak olan sergi; sadece seramik alanında değil, seramik-mimari birlikteliğinin öncü isimlerinden biri olan Füreya’yı anmak kadar anlamak da gerektiğinin önemini vurguluyor. Eserlerinin ‘yüksek sanat’ simgesi olarak görülmesine ve sanatın müzelere ‘hapsedilmesine’ karşı çıkan Füreya’yı özgün bir bakış açısı ile sanatseverlerin karşısına çıkarmayı amaçlayan sergi, 1.500 m2’lik alana yayılıyor. Sergide Füreya’nın ürettiği seramik nesneler, tabaklar, porselenler ve duvar panolarının yanı sıra aynı kendi fotoğrafları, kişisel eşyaları ile aile bireylerine dair bilgi ve belgeler de sunuluyor.
Füreya Koral, İstanbul Divan Oteli için yaptığı panodan bir detay, 1968, Fotoğraf-Ali Konyalı & Tarkan Kutlu
Füreya Koral İstanbul Hilton Oteli için tasarladığı masalardan biriyle (1954) Fotoğraf-Sara Koral Aykar Arşivi
Toplamda 200’e yakın eser, belge ve fotoğrafın yer alacağı sergide ayrıca Füreya’nın iç dünyası ve kendini gerçekleştirme hikâyesi de anlatılıyor. Bu kapsamda; 40 yaşında seramikle bir anlamda yeniden doğan, sanatın iyileştirici ve dönüştürücü gücünü kendinde cisimleştiren Füreya’nın 1950’li yıllardan itibaren yaptığı tüm çalışmalar bir araya getiriliyor. Bunlar arasında; mürekkeple yaptığı desenlerden litografilerine, seramik tabaklarından dış mekan panolarına, evler serisinden en son çalışması olan Yürüyen İnsanlar’a kadar birçok eser bulunuyor.
Füreya Koral, Ankara Anafartalar Çarşısı seramik panolarindan bir imza detayi, 1964, Fotoğraf - Oğuz Karakütük
Füreya Koral, isimsiz, Evler serisinden, 10x10x10cm, seramik, Sara Koral Aykar Koleksiyonu
Küratörler Károly Aliotti, Nilüfer Şaşmazer ve Farah Aksoy, sergiyi şöyle anlatıyor: “Sergiyi aşağı yukarı kronolojik bir akışta düzenledik. Füreya’nın eserlerinde motif, ifade değişiklikleri sık olduğundan ve her işin üretim tarihinin takibi yapılamadığından, elimizden geldiğince yaşam öyküsünü takip eden bir kurgu yaratmaya çalıştık; böylelikle izleyici için de takip etmesi de kolaylaşacak umarız.
Füreya Koral, Ankara Anafartalar Çarşısı seramik panolarindan bir detay, 1964, Fotoğraf - Oğuz Karakütük
Sergi girişinde Füreya’yı iyi tanımayanlara fikir vermesi için kısa bir kronoloji bölümü mevcut. Burada aileye ve kendi hayatına dair biyografik öğeler yer alıyor. Eserlerine ise İsviçre’de sanatoryumda bulunduğu dönemde çizdiği desenleri ile başlıyoruz.
Füreya Koral atölyesinde, 1959, Fotoğraf-Taha Toros Arşivi
Yine aynı dönemde Paris’te yaptığı litografiler var. Ardından sanatçının üretimlerinde sıkça tekrarlanan doğa motiflerinin olduğu tabak ve küçük duvar panolarını yerleştirdik. Bu tabakların ilk örnekleri doğa motiflerinin yanı sıra Hitit kültüründen birçok öğe barındırıyor. Zira Avrupa’dan Türkiye’ye geldiğinde yeni açıldığını öğrenip hemen ziyaret ettiği Hitit Müzesi onu çok etkiliyor. Sonraki dönemlerinde ise giderek soyut dışavurumculuğa yönelerek ürettiği panoları var. TBMM ve Hilton Oteli için ürettiği sehpalara benzer birkaç örneği sergiye dahil ettik. Gündelik hayatta kullanılması için ürettiği işler de gösterilecek sergide.
Füreya Koral yurt dışında bir gezide, 1930lar, Fotoğraf-Sara Koral Aykar Arşivi
Bir de izleyiciye broşür formunda dağıtılacak bir harita hazırladık. İstanbul başta olmak üzere, Füreya’nın kamusal ve yarı kamusal alanlardaki duvar panolarını sergiyle ilişkilendirecek bir rehber olacak. Bu harita ile sergiye gelen izleyicinin galeri salonu dışında da Füreya’nın duvar panolarını gidip görmesini istiyoruz.
Füreya ile ilgili araştırma yaptığınızda bir Şakir Paşa Ailesi miti ile karşılaşıyorsunuz. Oysa Füreya’nın üretimleri ailenin görkemli, magazinel yaşantısının sınırlarının içerisinde değil, ötesinde yer alıyor. Eserlerinin sanat tarihinde tam olarak konumlandırılamaması Füreya’nın malzeme olarak seramiği seçmesiyle de ilişkilendirilebilir. Çünkü zaten 1950’ler ve 60’lar Türkiye’sinde seramik sanat mı zanaat mı soruları halen çok taze.
Füreya Koral ve ressam teyzesi Fahrelnissa Zeid Amman’da Zeid’in Füreya portresi ile (1980ler) Fotoğraf-Sara Koral Aykar Arşivi
Kısacası kendimize, “Füreya Koral sanatçı olarak kimdir, ailesiyle ilişkisi nasıldır, nereden yola çıktı, nerelere gelebildi, nelerden beslendi” sorularını her aşamada tekrar tekrar yönelttik. Ve bu retrospektif için Füreya’yı Şakir Paşa Ailesi mitinden sıyırarak onun sanatına olabildiğince objektif yaklaşmaya çalıştık.
Füreya henüz evliyken El Irak Apartmanı’nda evin bir kısmını dönüştürüp atölye yapıyor ancak yine de birçok kişinin ziyaret ettiği efsane atölyesi boşanmasının ardından açtığı, Şakir Paşa Apartmanı’ndaki atölyesi. Daha sonra 1973 yılında ise Arif Paşa Apartmanı’na taşınıyor. Esas bilinen atölyesi Şakir Paşa Apartmanı’nda konumlanan. Dönemin edebiyat çevresinin, eleştirmenlerinin, sanatçılarının uğradığı bir atölye. Akşamüstü Yaşar Kemal uğruyor, ertesi gün Ahmet Hamdi Tanpınar geliyor… Bugün benzerini göremediğimiz bir sinerji var orada, herkesin birbirinden beslendiği ve sürekli olarak bir şeylerin üretildiği ve üzerine konuşulduğu ilginç zamanlar…
Füreya Koral, porselen serisinden bir seçki, 1973
Bir de Füreya, atölyesini bir okul gibi düşünmüyor, yalnızca mütevazı bir tavırla kapılarını açıyor. Tabii bu atölye birçok kişinin anılarına yer etmiş… Biz de hazırladığımız kitapta oradaki atmosferi Alev Ebüzziya, Tüzüm Kızılcan ve Rabia Çapa ile Zeynep Oral’ın anılarıyla anlatmaya çalıştık. Kitapta ayrıca Ahu Antmen, Necmi Sönmez ve Büke Uras’ın yazıları ile Candeğer Furtun’un Füreya Koral ile 1984 yılında yaptığı uzun bir söyleşi de yer alıyor.
Füreya Koral, Ankara Anafartalar Çarşısı seramik panolarindan detay, 1964, Fotoğraf - Oğuz Karakütük
Çok gerçek bir karakter Füreya. Biz de sergide karakterinin özündeki mütevazılığı öne çıkararak, onu ikonlaştırmadan, kendisini de öyle gördüğü varsayımıyla Füreya’yı olduğu gibi yansıtmaya çalıştık.”
Füreya Koral Şakir Paşa apartmanındaki atölyesinde, 1954 Fotoğraf-Sara Koral Aykar Arşivi (converted)
Füreya Koral kimdir?
Türkiye’de çağdaş seramiğin öncü sanatçılarından Füreya Koral, 1910 yılında İstanbul’da doğdu. Sanat hayatına yaşamının geç sayılabilecek bir evresinde, 1947’de tedavi görmek üzere yattığı bir sanatoryumda, İsviçre’de başladı. Teyzeleri Fahrelnissa Zeid ve Aliye Berger'in ısrarlarıyla burada resim ve seramik yapmaya başlayan sanatçı, tedavisinin ardından gittiği Paris’te dönemin ünlü seramik sanatçılarından Georges Serré ile tanıştı ve onun yönlendirmesiyle çeşitli seramik atölyelerinde çalıştı. 1951’de önce Paris’teki Galerie M.A.I.’de ilk kişisel sergisini, ilerleyen aylarda ise Türkiye’nin ilk özel çağdaş sanat galerisi Maya Galerisi’nde Türkiye’deki ilk kişisel sergisini açtı. 1960’larda çini geleneğinden yola çıkarak, birçok kamusal yapıya duvar panoları üretti. Farklı teknikle sayısız obje üretmiş olsa da, sanat tarihi literatürüne duvar seramiğini mimariye dahil ettiği eserleriyle girmiş olan sanatçı, aralarında Salon d'Octobre (Paris), Modern Sanat Müzesi (Mexico City), Napstkovo Muzeum (Prag) ve Smithsonian Institute (Washington) gibi köklü kurumların da bulunduğu birçok yerde sergi açmıştır. Vallauris Bienali’nden (Fransa) 1968’de onur diploması alan Koral, Cannes Uluslararası Seramik Sergisi’nde gümüş madalyaya (1955), Prag Uluslararası Sergisi’nde (1962) ise altın madalyaya layık görülmüştür. Sanatçının İstanbul’daki atölyesi dönemin ünlü yazar, sanatçı ve mimarları için önemli bir buluşma noktası olmakla beraber, bir sonraki nesil seramik sanatçılarının yetişmesi için de eşi bulunmaz bir yuva olmuştur. Füreya Koral, 1997 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.