Her yıl, Kasım ayının ikinci Pazartesi günü başlayan hafta kutlanan “Dünya Çocuk Kitapları Haftası” özelinde mimarlar kitap zevklerini ve çocuklarıyla yaşadıkları kitap üzerine tecrübelerini paylaştılar.
UNESCO tarafından 1972 yılından bu yana her yıl Kasım ayının ikinci Pazartesi günü ile başlayan hafta “Dünya Çocuk Kitapları Haftası” olarak kutlanıyor. Bu haftanın kutlanmasını ilk kez, 1917 yılında Amerikan izcilerinin kitaplık yöneticileri önermiş ve 1918 yılından itibaren Amerika’da, ülkemizde ise 1947 yılında kutlanmaya başlanmıştır.
Çocuklara kitap okuma sevgisini kazandırmak, kaliteli çocuk kitabı yazılmasını ve yayımlanmasını sağlamak, anne, baba ve çocukları kitap almaya yönlendirmek, çocukların evlerinde kitaplık kurmalarını teşvik etmek, ders kitabı dışındaki kitapların da okunmasını sağlamak haftanın amaçları arasında.
Çocuk kitaplarının kutlandığı bu haftada mimarlar da; çocuklarıyla olan tecrübelerine kendi okuma zevklerini de katarak kitap önerilerinde bulundular.
Dünya Çocuk Kitapları Haftası kutlu olsun!
Ayça Akkaya Kul / mimaristudio Kurucu Ortak
Ben en çok biyografi okumayı severim. Farklı coğrafyalarda, farklı zaman koşullarında yaşamış insanların başarı ve hayat öykülerini öğrenmek bana çok keyif verir. Bu yazıyı 10 Kasım 2020 tarihinde kaleme aldığım için öncelikli tavsiyem, tabii ki ulu önderimiz Atatürk’ün biyografisi olacaktır. İpek Çalışlar’ın zengin anlatımıyla Mustafa Kemal Atatürk - Mücadelesi ve Özel Hayatı (1881-1927) adlı benzersiz biyografi birinci tavsiyem olur. İkinci tavsiye etmek istediğim kitap ise hepimizin mutlaka tanıması gereken Atatürk’ün saygıdeğer eşi Latife Hanım’ın biyografisi olan yine İpek Çalışlar’a ait Latife Hanım isimli kitap olacaktır.
Ben dünya edebiyatındaki muazzam eserlerle ile birlikte bizim çocuklarımızın Türk yazarlarının eserlerini de bilmelerini çok önemsiyorum. Örneğin, Halide Edip Adıvar. O sadece edebiyata değil, cumhuriyet tarihine de damgasını vurmuş bir isimdir ya da Türk romanına batılı bir yorum kazandıran Halit Ziya Uşaklıgil. Yakup kadri Karaosmanoğlu, Ömer Seyfettin, Aziz Nesin ve sayamadığım nice yazarlarımız ve nice kitapları. Kendi kültürümüzü, kendi yaşam tarihimizi anlatan kütüphanemizden yazarlarımıza ait en azından birer tane kitap okuyarak hayatı ve zamanı anlatış biçimlerini öğrenmelerini tavsiye ederim.
Bunlarla birlikte ben yıllardır koyu bir sesli kitap dinleyicisiyim. Tüm arkadaşlarım ve çevreme hep tavsiye ettiğim, bence hayata keyif katan sesli kitap dinlemeleri hepimiz için harika bir öneri. Storytel gibi birçok kaynaktan kendi ilgi alanlarına göre Türkçe ya da yabancı dillerde binlerce kitap dinleyebilirler. Bunlardan bir örnek olarak da sevgili oğlum Poyraz ile dinlemekten keyif aldığımız bir kitap ismi de vereyim. Ahmet Ümit’e ait “Masal içinde Masal” adlı sesli kitabı birlikte dinledik ve her ikimizde çok keyif aldık.
Tüm çocuklarımıza kucak dolusu sevgiler.
Eda Tahmaz / İç Mimar, EDDA Mimarlık Kurucusu
Özellikle ülkemizde okuma ve bununla beraber yazma eylemi çok az. Eğitim sistemimizde de bu konulardaki etkinliklere ait çalışmalar maalesef yok gibi. Temel eğitimde okullarda hep okuma ve okuduğunu anlama çalışmaları yer alıyor ancak okuduğunu anlamak yazmak ile de çok ilgili. Amerikan sisteminde çocuklar okuma yazma öğrenir öğrenmez hemen Essay adı verilen kompozisyon çalışmaları ağırlıklı olarak devam ediyor. Bunun bizim okullarımızda da yer alması gerekli.
Düzenli olarak okuma seansları düzenlenmeli okullarda, örneğin, Amerika'da oluşan yeni bir program var "DEAR" (Drop Everything and Read). Bu tarz etkinliklerin, okumayı eğlenceli bir şekilde sevdirmek için bizde de uygulanması gerekli.
Ben Dünya Çocuk Kitapları haftası için aşağıdaki kitapları önerebilirim: (bizimkilere de sordum :)
Mimariyi Keşfedelim; Eduard Altarriba, Ses Dedektifi; Birsen Ekim Özen, Atatürk ve Çocuk Sevgisi; Ayşen Oy, Nobel Ödülü Nasıl Kazanılır?; Barry Marshall, Frank-Einstein; John Sciekzka, Göbeklitepe Oyun Parkı; Lider Hepgenç, İstanbul Sofrası; Meltem Ulu, Gözüpek Rakun Ailesi, Pelin ve Çınar’ın Gezi Rehberi; Özge Lokmanhekim, Dünyanın En Güzel Ülkesi; Özge Lokmanhekim, Bana Öyle Bakma; Gökçen Gökçeer ve Pelin Turgut, Atatürk’ün Küçük Kulubesi; Süleyman Bulut, Büyük Atatürk’ten Küçük Öyküler; Süleyman Bulut, Atatürk Serisi; Yılmaz Özdil, Şermin; Tevfik Fikret, Kalemler; Yaşar Kemal.
Enise Burcu Derinboğaz; PRAXIS Kurucusu
"Okumayı öğrenmek ve sevmek üzerine"
Okuma ve kitaplar ile ilişkim yakında 5 yaşını dolduracak oğlum Alaz ile birlikte farklı bir hal aldı. Çocuk kitapları dünyasına, yetişkin okuma refleksleri ve tercihleri ile sert girişim kendi adıma bir hayal kırıklığı olmuş olabilir. Bu dünyanın bambaşkalığını anlamamı takiben bir şaşkınlık sonra yeniden yapılanma şeklinde çocuk kitaplarını keşfim halen devam ediyor. Her şeyden önce okumanın ancak sevildiğinde sürdürülebilecek bir alışkanlık olduğunu, sevebilmenin tek yolunun da bağ kurmak olduğunu daha iyi anlıyorum. Grafik ve illüstrasyonlarını, soyut anlatımlarını çok beğendiğim kitapların oğlumda hiçbir ilgi uyandırmadığını, kendi beğenimin tam tersine karşılık gelen kitaplarla bağ kurduğunu gözlemledikçe okumayı sevmenin, zihinsel gelişimin aşamalarıyla ayrıca kısmen bu aşamalarla ilişkili bir mizahla mümkün olacağını düşünmeye başladım. Bu kişisel seçkide Alaz ile benim deneyimimizden hareketle 3 döneme ait severek defalarca okuduğumuz kitapları paylaşmak isterim.
Dünya çocuk kitapları haftası kutlu olsun!
1-2 yaş: İki Utangaç Panda - Aslanını Nasıl Saklarsın, Aslanını Büyükanneden Nasıl Saklarsın? - Hareketli Tren - Hareketli Uzay Gemisi - Hareketli Uçak
2-3 yaş: Sıkı Dostlar - Kaplanı Sakın Gıdıklama - Yalnız Balina - Ayşegül Serisi - Neon Leon - Botanicum, Animalium
3-4 yaş: Pelin ile Arda Serisi - Eğlenceli Bilim Serisi - Thomas the Train Series
Murat Şahin / PDG Mimarlar, Kurucu Ortak
"Kitap okumak zekayı kibarlaştırır"
Her kitap keşfedilmeyi bekleyen yeni bir dünyadır çocuklar için. Hayatlarında hiç durmadan ‘ilk’leri yaşarlar çünkü. Bu yüzden onların keşfedecekleri bu yeni dünyalarda hem görsel hafıza hem de kişiliklerine değer katacak mesajlar içeren kitapları seçmek ve ‘ilk’lerini doğru yönlendirmek biz ebeveynler için aslında çok zor bir süreç. Ben, zihinlerdeki çocukların yaşı arttıkça çok uzun kitaplar okuması gerekli algısına pek katılmıyorum. Çünkü okumayı bir görev olarak değil bir keşif olarak görmeli çocuk. Bu yüzden kendini rahat hissettiği, keşfe açık, kimi zaman hayal gücünü kimi zaman görsel hafızasına temas eden kitaplar okumalı. En azından kendi çocuğum için 10 yaşına kadar bu çerçevede adımlar atıyorum. Bunlara örnek verecek olursam David Mckee tarafından yazılan Elmer serisi bence güzel bir seridir. Ayrıca Claire Freedman-Kate Hindley tarafından yazılan Pearson Yayınların'dan çıkan Kayıp Köpek Üzüm; Julia Donaldson-Axel Scheffler tarafından yazılan ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları'ndan çıkan Değnek Adam; Antje Damm tarafından yazılan Final Kültür Sanat Yayınları tarafından çıkartılan Misafir kitaplarını da önerebilirim. Ve tabii son olarak da yerli bir yazar olarak Şermin Yaşar’ın yazdığı Garip Bir Kuyruk ve Çok Hayal Kuran Çocuk da çocuklarımız için önereceğim kitaplardandır.
Bu çocuklara yönelik kitapların yanı sıra bizim şöyle bir okuma ve aktivitemiz var. Her mimarın evinde muhakkak Mimar Sinan’ı ve yapılarını anlatan bir kitap vardır zaten. Biz de orada gördüğü fotoğraflarla küçük okumalar (pandemi öncesiydi ve biz okuyorduk) yapıp sonrasında da gerçeklerini görmesi ve eşleştirmesi için gezi süreci yapıyorduk. Böyle dokunuşlar da onların gelişimi için çok önemli. Çünkü kitapların yaşı yoktur.
Renda Helin Çilalioğlu Çizer / Y. İç Mimar, Renda Helin Design Kurucusu
Richard Bach tarafından 1972 yılında yazılan öykü “Martı Jonathan Livingston”, bir martının martı sürüsünden sıyrılma ve özgürlüğe ulaşma mücadelesini anlatır. Martı Jonathan hırslıdır, azimlidir ve aynı zamanda çalışmayı sevmektedir. Çevresi tarafından dışlanacağını bile bile yemek bulmak için değil, uçmayı zevk ve başarı haline getirmek için uçar. Her zaman daha ilerisini hedefler. Hiçbir zaman umudunu yitirmez; risk alır. Diğer martıların yemek yiyerek boşa zaman geçirdiklerini düşünür. Jonathan sınır tanımayan, kendisinin farkında ve kendisini her an geliştirme çabasında olan bir martıdır. Hiçbir zaman denemekten korkmaz, öğrenme hırsı vardır. Jonathan Livingston, diğer martı arkadaşlarından daha farklıdır; çünkü sadece Jonathan'ın uçma tutkusu vardır. Diğer martılar yemek için uçarken, Jonathan sevdiği işi yapmak ve öğrenmek için uçar.
Hayatta sevdiğimiz işi yapmanın, öğrenmenin, gelişmenin ve sınırlarımızı aşmak için riskler almamız gerektiğinin önemini anlatan, çok sevdiğim çocuk kitaplarındandır.
Simla Sunay / Serbest Mimar, Yazar
Şahsi görüşüm, çocuk kitapları; gezegeni, tüm canlıları ve onlardan ayıramayacağımız insanları, birlikte, iç içe ve farklı bağlarla daha iyi anlamamız ve tartışmamız için olanak sağlıyor. Bir çocuğun sanatla ilk buluşması ve ailesiyle (kendinden başkasıyla) kuracağı ilk fikir paylaşımı olma özelliğini ve yükünü taşıyor. Günümüzde çocuk edebiyatı, masalları, miti ve aslında o koca eski -yaşsız- "söylem"i hem canlı tutma hem de eleştirme zemini olabiliyor. Mekâna bakışı değiştirme gücüne sahip. Bu nedenle çocuk ve gençlik edebiyatı özerk bir edebiyat türü olarak vardır ve değerini hâlâ bekliyor ve ikincilleştirilmesine rağmen sansürden nasibini alıyor. Bununla beraber, ülkemizde her geçen gün çok farklı meslek gruplarından pek çok kişi çocuk kitabı yazıyor, çiziyor. Cazibe alanı olmasından ve niceliksel artıştan umutluyum, kaldı ki çocuk edebiyatı kibrin tutmayacağı kadar renkli, canlı, hareketli ve neşeli. Bacaksızların kamyon sürebildiği kadar özgür, yoksulluğun yer bulabildiği kadar duyarlı bir çocuk edebiyatı tarihimiz de varken... Çocuklar için yazmayı ve çizmeyi denememek asıl tuhaf olan.
- Kırmızı’nın Mirası; Sezai Ozan Zeybek, Resimleyen: Esra Uygun, Editör: Dilşad Akbaş Zorba, Nito Kitap, 48 sayfa, 2019, 6 + yaş
- Enno Ya Da Asfalttaki Karahindiba; Astrid Frank, Resimleyen: Regina Kehn, Çeviren: Semra Pelek, Editör: Aslı Tohumcu, Kırmızı Kedi Yayınevi, 144 sayfa, 2020, 10 + yaş
- Altınçayır Vadisi’nin Çocukları; Latife Tekin, Resimleyen: Mehmet Tekin, Editör: Mehmet Erkurt, Can Yayınları, 92 sayfa, 2020, 12 + yaş
- Rüyalarımın Koyunu / Gamze Sürcan / Resimleyen: Zeynep Özatalay / Editör: İpek Baysan / Kırmızı Kedi Yayınevi / 120 sayfa / 2020 / 8 + yaş
- Sekoyana’nın Kapıları, Şiirsel Taş, Resimleyen: Oğuz Demir, Çekül Bilgi Ağacı Kitaplığı, Doğan ve Egmont Yayıncılık, 184 sayfa, 2017, 8 + yaş