Fatih'te bulunan Vlahsaray Kilisesi'nin rölöve, restitüsyon ve restorasyon projesi Mimarlık Dükkanı tarafından yapılarak, yapının özgün cephe düzeni ve strüktürü korunmuştur.
İstanbul İli, Fatih İlçesi, Tevki-i Cafer Mahallesi, Çimen Sokakta bulunan Fener Panayia Vlahsaray Rum Ortodoks Kilisesi Rölöve, Restitüsyon Restorasyon projesi Mimarlık Dükkanı tarafından yapılmıştır.
Proje metni
"I. Grup korunması gerekli kültür varlığı olan, yıkılmadan restorasyon projesi hazırlanarak kilise olarak işlevlendirilen tarihi kilisenin yapımı 1578 yılına tarihlenmektedir.Kilise, çıkan bir yangın sonucunda çevresindeki yapılarla birlikte kullanılamaz hale gelmiştir ve 1974 yılından bu yana atıl durumda olduğu bilinmektedir.
19. yüzyılda yapının kapsamlı bir onarım geçirdiği ve neredeyse yeniden inşa edildikten sonra 1 Mayıs 1840 tarihinde tekrar kullanıma açıldığı bilinmektedir.
Nitekim Bema merdiven taşlarından biri olan kitabe de bu tarihi doğrular. Kitabede 1833 yılında Kapuoğlan Salmatobruk Cemaati’nin Vlahsaray Kilisesi’nin yeniden yapımına katkısı ifade edilmektedir. Çan kulesinin bu dönemde eklendiği tarihi kaynaklarda yer alır. Yapının kuzey ve güney cephelerine eklemlenen ve narteks olarak çalıştığı düşünülen ahşap birimlerin de bu dönemde inşa edilmiş olduğu düşünülebilir.
Cumhuriyet döneminde giderek cemaati azalan ancak belli günlerde kullanılmaya devam eden yapı 1 Aralık 1974 gecesi aynı parselde yer alan ahşap bir yapıda (kilise görevlisinin evi olduğu belirtilmektedir) çıkan bir yangının yayılması sonucu tamamen yanmıştır. Yapının ahşap olan çatısı çökmüş, iç mekân büyük ölçüde zarar görmüştür. Kilisenin içinde bulunan ahşap templon/ikonostasis, ambon, thronos/despot koltuğu gibi ahşap mimari unsurlar ve ikonalar bu yangında yok olmuştur. Yapı kâgir duvarları ayakta olan bir harabe halinde günümüze ulaşmıştır.
Yapının kullanımda olduğu döneme ait haritalar, eski fotoğraflar ve alandaki mevcut kalıntıların sağladığı veriler yapının restitüsyon projesi hazırlanmış ve onaylanmıştır. Ayrıca kiliseyi çevreleyen ahşap yapıların temel izleri de alanda mevcuttur. Kiliseyle aynı parselde bulundukları haritalar ve alandaki temel izleriyle tespit edilen yapıların gerek bölgenin sivil mimarisine ve yapılaşma dokusuna örnek teşkil etmesi, gerekse kilise ile muhtemel ilişkileri nedeniyle, parselin tekil yapı restorasyonundan ziyade bir bütün olarak ele alınması önem arz etmektedir. Çevre yapı grubuna ait kazı çalışmaları devam etmektedir.
Tarihi ve mimari niteliği bulunan tescilli yapının yeniden kazandırılması hedeflenerek restorasyon projesi hazırlanırken kilisenin kimliğine ve ilk yapıldığı tarihteki mekânsal bütünlüğüne uygun bir fonksiyon yüklenmesi hedeflenen yapı, kilise olarak işlevlendirilmiştir.
Vlahsaray Kilisesi için hazırlanan restitüsyon projesi doğrultusunda; özgün özelliklerinin hem teknik hem de malzeme olarak korunması restorasyon projesinde önerilmiştir.
1964 Venedik Tüzüğü’nün 4 maddesinde “Kültür varlığının korunmasındaki temel tutum korumanın kalıcı olması, sürekliliğinin sağlanmasıdır” denilmektedir. Bu nedenle restitüsyon projesi uygunluğu gözetilen restorasyon projesinde en az müdahale ilkesi benimsenmiştir. Yapının özgün cephe düzeni ve strüktürü korunmuş, yapıya yüklenen yeni fonksiyonun ihtiyaçları için yapılan düzenlemelerde özgün plan şemasının bozulmamasına dikkat edilmiştir".
Proje müellifi: Hakan Kılınç ve Mimarlık Dükkanı ekibi