Tarihi Çevre Algısı YEM Yayın’dan Çıktı

Kültürel varlıklara değer verme ve onları koruma eğiliminin, bu amaçla yapılan uygulamaların çok kişinin sandığı gibi çağımıza özgü yeni bir davranış, yeni bir akım olmadığını, insanlık tarihinde hayli açık seçik bir yeri olduğunu biliyoruz. Bu olgu, Prof. Dr. Cevat Erder’in Tarihi Çevre Kaygısı ve onun devamı niteliği taşıyan Tarihi Çevre Bilinci adlı kitaplarında ve ardından da UNESCO tarafından tek bir kitap halinde “güncellenmiş özet gibi” yayınlanmış Our Architectural Heritage: From Consciousness to Conservation adlı kitabında açıkça vurgulanmıştır.

UNESCO'nun yayımladığı eser Türkçede

YEM Yayın'dan çıkan Tarihi Çevre Algısı, Cevat Erder’in bu son kitabının yeniden ele alınarak güncellenmiş ilk Türkçe baskısı olma niteliği taşıyor. Erder, toplumların kültürel değerlerinin çeşitlilik gösterdiği yerlerde, kültürel varlıkların korunmasıyla ilgili kararlarında ve uygulamalarında farklılıklar olmasının doğal karşılanması; farklı toplumlardaki örnekler ve benzetmeler üzerinden yapılan tartışmalarda zamanın ve mekânın mutlaka dikkate alınması gerektiğini ileri sürüyor:

“Son yıllarda ‘koruma bilimi’ olarak da adlandırılan bu alanda, farklı kültürel ortamlarda izlenebilen, değişik gibi görülebilen kimi uygulamaları, geçerlilikleri genelde kabul edilmiş uluslararası ilkelere sadık kalmadıkları, uyum sağlamadıkları gibi nedenlerle eleştirmeden önce, o ülkenin kültür bütünü içindeki bu uygulamalara etken olan nedenlerin, uygulama yapılan zaman ve ortamın araştırılması gerekir. Bu amaçla yapılacak araştırmaların bizleri bugün içinde bulunduğumuz kaostan çıkararak daha yararlı, hiç olmazsa daha doğru bir ortama sokacağına inanıyorum. Kitapta örnek gösterilen İtalya, Fransa, İngiltere vb. Avrupa ülkelerinde olduğu gibi, Türkiye’nin de koruma konusunda gösterebileceği pek çok örnekle bu ülkeler arasında yer alabilecek düzeye kolayca ulaşabilecek niteliklere sahip olduğu kanısındayım.

Korumada ele alınan varlıkların kültürel değerleri kadar korumayla ilgili ortam ve koruma kavramının zaman içindeki değişkenliğini de değerlendirmek gerekir. Burada neyin, nerenin, nereye kadarın değişkenliğinin sorgulanmasını da vurgulamak gerekir: Bunda ısrarımızın nedeni de uzun zamandır ülkemizde konunun sadece teknik bir uğraşı olduğu kanısının egemenliğinin aşılamamış olmasıdır. Koruma, salt bir “tamir” olayı olmayıp bilim ve kültürün birçok girdisini içeren bir süreçtir. Uygulamanın değerlendirilişi, bu süreç içinde yerini almalıdır.

Ülkemizde yaklaşık 50 yıldan beri kültürel varlıkların korunması konuları, ayrı bir uzmanlık dalı olarak birçok üniversitemizin eğitim programında yerini almıştır. Bu programlara baktığımızda konunun disiplinlerarası niteliğinin kabul edildiği, başlangıçta düşünüldüğünden daha zengin olduğu, daha önceleri öngörülemeyen birçok bilim dalını da kapsadığı izlenmektedir. Bugün mimarlar, şehir plancıları, tarihçiler, sanat tarihçileri, arkeologlar, mühendisler, doğa bilimcileri, sosyologlar, iktisatçılar gibi sair bilim insanlarının kültürel varlıkların sahibi olan kişilerle ve toplumlarla, giderek de koruma uzmanlarıyla diyaloglarının kaçınılmaz olduğu daha net olarak görülmektedir.

Bugünlerde bir onarım şantiyesi görüntüsünde olan ülkemizde, 50’ye yakın yıldır uzmanlar yetiştiren üniversitelerimizin sağladığı birikim ve ürünlerden, uygulama yapan kuruluşların deneyimlerinden, diğer birçok ülkede yapılanlar gibi bir değerlendirme yapılması zamanı geldiği açıktır. Bu değerlendirmeye yurttaşlarımızın kültürel varlıklara olan yaklaşım ve anlayışlarını saptayan bilimsel bir araştırmanın sonuçlarını da katan verilerle ülkemiz kültürüne uygun onarım ilkeler dizininin hazırlanması hiç de olanaksız görünmüyor.”

Tarihi Çevre Algısı

Yazar: Cevat Erder
Yayınevi: YEM Yayın
Editörler: Yasemin Didem Aktaş, Filiz Diri Akyıldız
Yayına Hazırlayan: Özgün Forta
Sayfa Sayısı: 328
Baskı Tarihi: Ekim 2018
Baskı Sayısı: 1. Baskı

Satın almak için tıklayın.

*

Cevat Erder hakkında:

Türkiye’de ve dünyada kültür varlıklarının korunması alanının öncü isimlerinden olan Prof.Dr. Cevat Erder, 1964 yılında, hâlâ Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü’ne bağlı bir lisansüstü program olarak devam etmekte olan, Tarihi Anıtların Bakım ve Onarımı Bölümü’nün kurulması çalışmalarına katılmak üzere ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde görev aldı. 1964-73 yılları arasında söz konusu bölümün başkanı, 1977-79 yılları arasında da ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dekanı olarak görev yaparken, 1965-74 yılları arasında aynı zamanda diliminde Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) Yürütme Komitesi üyeliği yaptı.

1981-88 yılları arasında üst üste iki kez, merkezi Roma’da bulunan Uluslararası Kültürel Varlıkları Koruma Araştırma Merkezi (ICCROM)’un genel müdürlüğüne seçilen Cevat Erder, 1986 yılında El Aksa Camisi’nin restorasyonu ile Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü, 1997’de ICCROM Ödülü’nü, 2003 yılında da ICOMOS’un Piero Gazzola Ödülü’nü kazandı.

2004 yılında ise “ODTÜ Tarihi Anıtların Bakım ve Onarımı Bölümü’nün kurulması, ulusal ve uluslararası ölçekte koruma ve özellikle koruma eğitimine verdiği hizmet, kültür varlıklarının korunmasıyla ilgili disiplinin Türkiye’de kurulması ve kurumsallaşmasındaki öncülüğü” nedeniyle Türkiye’nin prestijli TÜBİTAK Bilim, Hizmet ve Teşvik Ödülleri kapsamında verilen Hizmet Ödülü’ne lâyık görüldü.

Halen UNESCO İzleme Komitesi ve ICOMOS Türkiye Ulusal Komitesi üyelikleri bulunan Cevat Erder, tüm meslek yaşamı boyunca kentsel ve diğer çevresel tehditler altındaki kültürel mirasın korunması konusunda acil önlemler alınmasına öncülük eden kampanyaların başlatıcısı ve yürütücüsü oldu ve halen de olmaktadır.

Yöneticiliğin yanı sıra özellikle mimarlık tarihi ile anıtların korunması ve onarımının tarihi ve kuramı alanlarında verdiği dersler ve seminerlerle de halen bu alanda etkin görev yapmakta olan pek çok uzmanın yetişmesine katkıda bulunmuştur.

Cevat Erder’in, Tarihi Çevre Algısı’ndan önce yayımlanmış Tarihi Çevre Kaygısı, Tarihi Çevre Bilinci ve Our Architectural Heritage: From Consciousness to Conservation adlı kitapları bulunmaktadır.