Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi öğretim üyelerince sürdürülen "kent belleği" odaklı bilimsel araştırma projesi kapsamında, Ayvalık'ta mimarlık ve şehir planlama öğrencilerinin katılımıyla bir yaz atölyesi gerçekleştirildi. Atölyenin çıktıları, UNESCO Dünya Mirası geçici listesine alınan bölgenin geleceğine ışık tutacak tespitler içeriyor.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ), Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü ile Mimarlık Bölümü öğretim üyeleri ve öğrencilerinden oluşan bir grup, 11-17 Haziran 2017 tarihleri arasında Ayvalık’ta bir yaz atölyesi gerçekleştirdi.
Koruma bilincine sahip bir liman kenti, Ayvalık
Öğretim üyeleri Prof. Dr. Gülşen Özaydın, Yrd. Doç. Dr. Müge Özkan Özbek, Yrd. Doç. Dr. Eser Yağcı ve Yrd. Doç. Dr. Levent Özaydın’ın yürütücülüğünde sürdürülmekte olan “Bellek Sürekliliği Bağlamında Ayvalık Liman Kenti’nde Kentsel Doku Örüntüleri” konulu bilimsel araştırma projesi kapsamında yapılan atölye çalışmasının ön sonuçları, 17 Haziran Cumartesi günü Şeytan’ın Kahvesi adlı mekânda Ayvalıklılar’ın katılımına açık olarak sunuldu.
“Hafızada Kalan Ayvalık” başlıklı sunuşun genel çerçevesi şöyle:
Ege Denizi’ndeki kıyı yerleşmelerinin bazıları, tarih boyunca ticari ilişkilerin yoğunlaştığı liman kentleri olarak varlıklarını sürdürmüştür. Liman; sadece ticari malların gelip gittiği bir transfer noktası olmasının ötesinde, kültürel ilişkilerin etkileşim alanı olarak da kentleri biçimlendirmiştir. Bu bağlamda Ayvalık’la birlikte Ege Denizi coğrafyasının diğer kentleri; birbirlerine oldukça yakın bir mekânsal biçimlenme ve gelişim sürecini paylaşmıştır. Bu süreçte kimi zaman ortak aktörler, etkiler ve ilişkilerle, kimi zaman da farklılıklarına rağmen oldukça benzer bir kentsel çevre inşa edilmiştir.
Ortak etkiler altındaki karşılıklı etkileşim ve ilişki, tarihin bazı dönemlerinde kopmuş olmasına rağmen, ortak geçmişlerin geniş paydası ve bunun oluşturduğu benzerlikler bütünüyle yok olmamıştır. Liman kentleri arasında ürün, nüfus ve kültür akışında ilişkilerin süreklilik sağlayan unsurları kadar kesintiye uğramış unsurları da bu kentlerin hafızasının önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
Bir tarihi Ege Denizi Liman yerleşmesi olarak Ayvalık; kent hafızasının öne çıkan değerlerini hatırlayarak görünür kılması ve mevcut özgün dokunun kültür mirası olarak korunması bilincini gündemde tutması bakımından önem taşımaktadır.
Bu çerçevede, öğrencilerin yaz okulunda çalıştıkları başlıklar şunlar oldu:
- Yerleşmenin gelişme evreleri ve dini odaklar arasındaki ilişkiler
- Tarihsel kırılma noktaları
- Odak noktası merkezli yayılma alanları
- Kıyı alanında eski ve yeni kullanımların karşılaştırılması
- Dini yapıların konumlanma özellikleri ve yönlenme eksenleri
- Mekânsal süreklilikler ve kültürel ilişkiler
- Toplanma alanlarının mekânsal karakteristiklerle birlikte haritalanması
- Kapılar üzerinden kentsel izlekler ve geçişkenlik
- Kentsel doku içinde çizilen cephelerle Ayvalık evleri karakteristikleri
- Sözlü tarihte hafızada kalan bilgiler
Ayvalık'ın gelişimine ışık tutacak tespitler
Öğrencilerin ürettikleri çizimlerde, yerleşim bölgesinin zaman içinde biriktirdiği çok katmanlı bir yapıdan oluştuğu; depremler, mübadele, sit alanlarının tanımlanması gibi birçok tarihsel kırılma noktaları ile büyük değişimler yaşandığı, hafızada yer tutan önemli yapıların, sosyal hayatın ve birbirleriyle ilişkilerinin ve kopuklukların izinin sürülmesine olanak tanıdığı görüldü.
Atölye kapsamında, Ayvalık'ın ticari hafızası (antrepolar, fabrikalar vs) ve sosyal hafızası gibi sürdürülen, değişen veya sona eren kültür-mekân yansımaları farklı yöntemlerle ele alındı. Antrepolardan başlayarak, kıyı-merkez-tepe üçlüsünün ve bu zengin yapının Ayvalık için katmanlı bir kent rehberi oluşturma potansiyeline sahip olduğu dile getirildi.
Görünen ve görünmeyen izlerin oluşturduğu kent belleği üzerinden anlaşılan bu olgular ve bellek sürekliliği bağlamında, hem benzer hem de farklı özellikleri olan liman kentlerinin doku örüntülerini analiz etmenin, kentsel ve mimari araştırma konusu olarak ilginç sonuçlar ortaya koyabileceği tespitinde bulunuldu. Daha sonra üniversitede geliştirilecek bu çalışmanın, “Ayvalık’ın Endüstri Peyzajı” başlığıyla bölgenin UNESCO Dünya Mirası geçici listesine alınmış olması sürecine katkı koyacağı belirtildi.
AYVALIK YAZ ATÖLYESİ EKİBİ:
Yürütücüler
Prof. Dr. Gülşen Özaydın (MSGSÜ ŞBPB Bölümü)
Yrd. Doç. Dr. Müge Özkan Özbek (MSGSÜ ŞBPB Bölümü)
Yrd. Doç. Dr. Levent Özaydın (MSGSÜ ŞBPB Bölümü)
Yrd. Doç. Dr. Eser Yağcı (MSGSÜ Mimarlık Bölümü)
Öğrenciler
Emre Ekşili (MSGSÜ Mimarlık Bölümü)
Abdilatif S.Hussein (MSGSÜ Mimarlık Bölümü)
Tansu Tekin (MSGSÜ ŞBPB)
Işıl Erçin (MSGSÜ ŞBPB)
Nuri Cem Ceylan (MSGSÜ ŞBPB)
Helin Cihan (MSGSÜ ŞBPB)
Erbengi Çakır (MSGSÜ ŞBPB)
Burcu Değerli (MSGSÜ ŞBPB)
Fatih Uzunoğlu (MSGSÜ ŞBPB)
Hazal Işık (MSGSÜ ŞBPB)
Ayşin Şaşmaz (MSGSÜ ŞBPB)
Güncay Cepe (MSGSÜ ŞBPB)
Bilge Bülbül (MSGSÜ ŞBPB)
Nalin Acar (MSGSÜ ŞBPB)
Büşra Gündoğdu (MSGSÜ ŞBPB)
Yağmur Sağman (MSGSÜ ŞBPB)
Merve Demirtaş (MSGSÜ ŞBPB)
Zeynep Aslan (MSGSÜ ŞBPB)
Özge Naz Pala (MSGSÜ ŞBPB)
Aysel Büşra Çapan (MSGSÜ ŞBPB)
Senanur Gölcük (MSGSÜ ŞBPB)
Nursemin Meral (MSGSÜ ŞBPB)
Ramazan Oruç (MSGSÜ ŞBPB)
Elif Sidar Ökdemir (MSGSÜ ŞBPB)
Buse Çiftçisertbaşı (MSGSÜ ŞBPB)
Okan Hastürk (Aydın Üniversitesi Mimarlık Bölümü)
Selin Özaydın (Özyeğin Üniversitesi Mimarlık Bölümü)
Derya Oruç (Dokuz Eylül Üniversitesi ŞBPB)