Türkiye'de ve dünyada iz bıraktığını düşündüğünüz kadın mimarlar kimlerdir? Bu konudaki görüşleriniz/yorumlarınız nelerdir?
Türkiye’de iz bırakan kadın mimarlar kapsamında, kendi tarihi dönemleri içinde, mimari tasarım pratiği, mesleki çalışmaları ve akademik dünyadaki ulusal ve uluslararası çalışmalarıyla iz birakan ve rol model olan pek çok isim olup, birkaç isimle bu soruyu sınırlandırabilmem mümkün değil; dünya ölçeğindeyse konuşabilecek kadar yetkinliğim olduğunu düşünmüyorum. Ancak, Türkiye’de, kendi mimari eğitimimde, özellikle lisans dönemimin beni çok geliştirici bir süreç olduğunu, mimari temellerimin bu süreçte inşa edildiğini ve bu evrede uluslararası mimari gelişmeleri anında izleyen, bizleri bu güncel bilgilerle çok iyi besleyen, yaratıcı mimari tasarım düşüncemizi geliştirirken yapıcı eleştirel düşünce yeteneğimizi de kuvvetle destekleyen, pedagojik yani çok kuvvetli, hem eğitimci hem de akademik lider olarak başarılı kadın profesörlerin varlığını ifade etmek isterim. Diğer deyişle, mimarlık öğrencileri olarak, mimarlık eğitimimizde cinsiyet eşitsizliği, ayrımcılığı ya da cinsiyet politikasi vb. gibi konularla karşılaşmadığımızı (kendi deneyimlerim ışığında) rahatlıkla söyleyebilirim. Üstelik bunun, İTÜ gibi tarihi erkek egemen ve ağırlıklı olarak mühendislik zihniyetiyle yoğrulmuş bir üniversite bünyesinde olması da bence takdire değer. Gerek Türkiye gerekse dünya ölçeğinde iz bırakan kadın mimarlar için, bence, medyanın ön plana çıkardığı “star kadın” profillerine ek olarak, kendi alanına katkıda bulunmuş sessiz kahraman kadınlara merceğimizi yöneltmemizin bizleri ve kadın mimar konusundaki tartışmaları daha zenginleştireceğine inanıyorum.
Mimari medyada star bir isim olarak belirmekle birlikte, Arap dünyasından gelen kültürel geçmişiyle ve uluslararası profesyonel dünyada tasarım pratiği gibi oldukça zorlayıcı bir alanda öne çıkmış bir kadın mimar olarak Zaha Hadid, bence tarihe çok önemli bir iz bıraktı. Starlaştırılan profilinin arka planına geçerek, Zaha’nın, Arap kültüründen gelmesi ve Batılı erkek egemen, yüksek rekabet ortamında verdiği mücadelelere dair açıklamalarını bence dikkatle okumalı ve dinlemeliyiz. Bununla birlikte, Arap dünyasında kariyerlerini inşa etmiş olan pek çok başarılı kadın mimarın varlığı da dikkate değer (8): Dünya ölçeğinde düşündüğümüzde, örneğin 2020 yılında “Jane Drew Prize” ödülüne değer görülen Pakistan’in ilk kadın mimarı Yasmeen Lari gibi bir isimse, bizlere, Merkez-Batı bağlamına alternatif bir kadın mimar olarak farklı bir perspektif açıyor (9). Bulgaristan kökenli Dr. Milka Bliznakov’sa (1927-2010), ABD’deki kendi kariyerine ek olarak, uluslararası kadın mimarların belgelenmesi ve dokümantasyon çalışmaları için öncülük etmesiyle, bir başka, tarihe iz bırakan kadın mimarlardan: Yazılı ifadelerine göre, yaklaşık 40 ülkeden, 450 koleksiyon kapsamında dünyanın farklı kültürlerinden kadın mimarların çalışmalarını belgelemek üzere çalışmalarını yürüten “International Archive of Women in Architecture” (IAWA), bugün çok kayda değer çalışmalar yürütmekte (10). Denise Scott Brown’u, eşi ve mimari ortağı Robert Venturi ile eş ortak olarak tanıma konusunda tartışmalara sebep olan Pritzker Ödül programıysa, 2020 yılında, İrlanda’dan, çalışmalarını ortak yürüten Yvonne Farrell ve Shelley McNamara’yı ödüllendirerek, hem kendi tarihinde bir ilke imza attı hem de kadınlararası dayanışmanın potansiyeline İrlanda’ya uzanarak dikkat çekti (9). Özetle, dünyanın diğer coğrafyalarında, mimarlığın farklı alanlarında çok değerli üretimlere imza atmış pek çok kadın mimar var ve görüş alanımız genişletmeliyiz.
Harvard Üniversitesi’nin ilk kadın Rektörü Dr. Drew Faust ile birlikte
Mesleki olarak hedefleriniz neler? Türkiye'ye gelmeyi ve burada akademik ve mesleki bir kariyer yapmayı düşünüyor musunuz?
Mesleki (pratik) faaliyet alanından ziyade, doktora sonrası bilimsel çalışmalarını yürüten, kadın ve cinsiyet politikaları alanında çalışan bir mimar olarak, bu konu başlıklarında deneyimlerim ve bilgi birikimim ışığında, yapabileceğim her katkıya her zaman açığım. Bilginin, paylaşıldığında daha değerli olduğuna her zaman inandığım için, mimari yayın alanında projeler yürütmüştüm. Ayrıca genç meslektaşlarımın gelişimine çok önem verdiğim için, mimari eğitim alanında da görevler üstlendim. Coğrafik konum farkı gözetmeksizin, mimarlıkta (ve pek çok alanda) kolektif olanın gücü, ortak üretimin ve bilgi paylaşmanın yapıcı etkisi her geçen gün kaçınılmaz hale gelmekte. Uzmanlık çalışmalarım ve deneyimlerim ışığında, ülkemin mimarlığına katkıda bulunmak her zaman en temel amaçlarımdan.
Son olarak, tüm bu görüşlerimi paylaşma imkanı verdiğiniz için sizlere de teşekkür ediyorum.
Bu kapsamlı çalışmalarınızı ve birikiminizi paylaştığınız için biz teşekkür ederiz. İlgililere yol göstermesi dileğiyle...