Bahriye Üçok Ekolojik Anaokulu

İstanbul gibi kentlerde okul alanları rant alanlarına dönüşürken bu küçük anaokulu kendine kentin en önemli yerinde hayat buldu. Önemli olan, çocukların kendi hayal dünyalarını inşa etmeye olanak tanıyan bir alan olarak algılanması benim için çok önemli. Mimari tasarım bu anlamda, bu hayal gücünü tetikleyecek bir arka plana ait okumaları içermelidir.

Çocukların zaman ve mekân algısı bizlere göre çok farklıdır... Yaşamları, mekân ve zaman sınırlamalarının ötesinde bir zenginlikten beslenir. Resim çizmek, koşmak, oynamak… Doğaları gereği ne yapmak istiyorlarsa tek gerçek odur, onlar için. Bu bizler gibi programlanmış bir yaşama çok uzak bir döngüdür...

Çocuklar dünyayı ilk başta görsel ve işitsel uyarıcılarla kavramaktadır. Mimarlık, çocukluk dönemlerinden başlayarak kolektif belleğe yerleştirdiği imgelerle doğrudan çocuk dünyasına etki eder. Bebeklikten başlayarak, dokundukları sıralardan tutun her şeye, oynadıkları oyuncağa kadar her şey farkında olmadan çocukların zihinsel gelişimlerine etki eder. Dolayısıyla konunun anaokulu, kreş ölçeğinde olması, beni çok heyecanlandırdı.

Çocuğun bütün zihinsel, ruhsal gelişimini etkileyen bir araç olarak mimarlığın, ölçekten çok ifadesinin ne olduğu ve çocukların algı dünyasına ne söylediği önemli. Dünyayı formlar üzerinden kavrıyor; malzeme ve ışık üzerinden anlamlar yüklüyoruz. Bu noktadan, anaokulu çağındaki bir çocuk bir yapının içinde nasıl rahat hisseder, kendini o yapıya nasıl ait hisseder noktasından başlamak gerekiyor. Hem onun ölçeğine hem de yetişkin kullanımına uygun bir kurgu, dengeli bir tasarım yöntemi izlemek gerekiyordu.

Projeye başlarken; çocuk dünyasına ilişkin “oyun” ve “imge” konuları üzerinde “origami oyunu ile elde edilmiş bir ev” metaforu üzerine bir senaryo geliştirdik. Çocuğun algı dünyasında ev imgesi somutlaşmıştır, size ilk çizdiği şey çatı ve duvarlardır. Çatı form olarak, sığınma, aidiyet gibi mekân hissini veren önemli bir dile sahiptir. Bu projenin çıkış noktasında hisler yer almaktadır: aidiyet, özgürlük, ölçek gibi…

Çocuklar, projenin olduğu Kozyatağı bölgesinde, 15-20 katlı apartmanların gölgesinde, -binaların kendisini belki hiçbir şekilde göremedikleri, hattâ kaldırım taşlarının yüksekliği nedeniyle adım atamadıkları- bir kentsel doku içinde yürüyerek bu okula geliyorlar. Karşılaştıkları şey, gelirken deneyimlediklerine zıt, tümüyle kendi ölçeklerinde, topraktan aldığını çatısında kullanarak, aldığını vermeyi hedefleyen bir okul yapısı. Özgürlük veren, algı dünyasına göre şekillenmiş derslikleri, içerideki ve açık oyun alanlarından oluşan bir anaokulu.

Sürdürülebilirlik, bugünün koşullarında mimarlığın ayrılmaz bir parçasıdır. Sürdürülebilirlik kavramı, bir yaşam modeli olarak mimarlık ile buluştuğu zaman gerçek bir anlam ifade eder. Bu kavram, anaokulu projesi eğitim sisteminde de aynı ilkeler üzerine geliştirildiği için değerli bir karşılık bulmaktadır. Öte yandan mimari tasarım bu kavramlar üzerine inşa edilirken, tasarımı oluşturan formların sürdürülebilirlik ölçütleri çerçevesinde işlevsel sonuçları da sürece dahil edildi. Mimari yapı elemanları da -aynı çatı formunda olduğu gibi- bu kavramsal endişelere tercüman olmaya çalıştı. Ev-mekân olgusunu oluştururken ortaya çıkan tepedeki ışıklıklar, kuzey ışığını doğrudan içeri alıyor ve mekân içinde homojen ve kaliteli aydınlatma sağlayarak elektrik tüketimi azalıyor. Sınıf içlerindeki çatı form olarak akustik bir yüzey oluşturmakla birlikte seçilen akustik kaplama panelleri ile bu etkiyi kuvvetlendirdik. 

İçerideki oyun alanının tavanı kırık plak tasarımıyla, bir yandan homojen kuzey ışığını içeri alırken, öte yandan, doğru yerleştirilmiş PV paneller aracılığıyla da elektrik enerjisi üretimine olanak sağlamaktadır.

Kış bahçesinin tasarımda girdi olarak bulunduğu alan, hem sera alanı olarak kullanılabilmesi, hem de kışın ısı enerjisini bodrum kat mekânlarında kullanmaktı. Yapının dışındaki origami oyunu çıkışını yaratan, prizmatik hareketler, güney yönünden gelen güneşi kesmek amacıyla oluşturulmuş tasarıma önemli katkı sağlayan metabolik bir forma sahip. Sınıfların önündeki güneş kırıcılar ise, farklı mevsimlere göre yönlenme açılarını değiştirilebiliyor ve öğretmenler tarafından rahatlıkla yönlendirilebiliyor. Işığın daha az olduğu kış dönemlerinde daha geçirgen hale getirilebilir, güneşin etkin geldiği yaz zamanlarında kapatılarak kullanılabilir. Mimarideki her bir biçimin arkasında, belli bir karar ve süreklilik var. 

Bodrum katta yemek alanı, laboratuvar, atölye, dans-müzik odası, uyku odası ve depo alanları var. Kış bahçesi ile, faaliyet sınıfları, laboratuvar ve yemek salonu ilişkisini önemsedik; mekân hem bu ilişkiyi kuruyor, hem mekâna aydınlık veriyor hem de iklimlendirme olanağı sağlıyor. Bunun yanısıra; anaokulu projesi, 1.200 metrekarelik bir kapalı alana sahip. Bahçesi ise 1.600 m². Çeşitli meyve ve başka yenebilir bitkilerden oluşturulan bu bahçede permakültür çalışmalarının uygulanacağı alanlar da oluşturuldu.

Yeşil yapı ilkeleri üzerinden özellikle yeşil çatı uygulaması ile yağmur sularının arındırılması, yağmur sularının kullanımı ile kanalizasyon sisteminin yükünü azaltma, güneş enerjisinden ve doğal ışıktan verimli yararlanma, yeşil katmanların güneş ışınlarını yansıtmaması sayesinde sera etkisini oluşturan yansımaları azaltması, doğru ışık yönü ve yalıtım değerleri ile enerji tasarrufu sağlanması, yeşil çatı katmanları ile oksijen üretilmesini yalıtım sistemleri ile ısıtma-soğutma maliyetlerinin ve karbondioksit salımının azaltılmasını amaçladık.

Bahçe alanı içinde permakültür çalışmaları için tarh alanları oluşturuldu. Aynı zamanda iklimlendirme amaçlı sıca duvar olarak kullandığımız iç bahçe alanı da bu amaca eşlik eder. Özellikle kışın, bodrum katın ısıtılmasında katkısı olacak bir mekân. Ayrıca gerek sınıf içleri gerek oyun alanlarındaki çocukların temas ettikleri, her türlü malzeme ve mobilya özel olarak tasarlandı ya da seçildi.

Anaokulu Plan BK

Anaokulu Plan ZK

Anaokulu Kesit

Anaokulu Görünüş