Kadıköy Gençlik Merkezi

» Tasarıma Açık Alanlar ile Başlamak: Bir Avlu ve Bir Meydan

Kadıköy Gençlik Merkezi mimari programı, lisans öğrencileri için barınma gereksinimini karşılayacak bir yurt ile yapının bulunduğu çevrede yaşayan halkın kullanımına açık yarı olimpik kapalı bir yüzme havuzunun aynı yapı parselinde çözümlenmesi ile oluşturulmuştur.

Kadıköy Gençlik Merkezi, İstanbul Kadıköy ilçesi Merdivenköy Mahallesi’nde E-5 Karayolu ile Minibüs Caddesi arasında kalan bölgede yer almaktadır. Dikgen olan parselin konumlandığı çevre incelendiğinde, parselin üç tarafı apartmanların bulunduğu yoğun bir kent dokusu ile çevrelenmiştir. Bunun tersine, parselin E-5 Karayolu yönündeki uzun kenarı ise birbirini izleyen kentsel boşluklar üzerinden bir kent siluetine açılmaktadır. Bu uzun kenarın karşısında, çapraz köşede küçük bir park alanı; parkın komşuluğunda ve yapı arsasının tam karşısına denk gelen alanda ise var olan eğitim yapılarını çevreleyen açık alanlar bulunmaktadır. Bu açık alanlar üzerinden ise uzakta bir kent manzarası göze çarpmaktadır. 

Parsel tanımlı kent dokusunun sonlandığı, otoyol ulaşım aksına doğru kimliksizleşen bir bölgenin çeperinde bulunmaktadır. Yapının çevresindeki 7-13 katlı modern konut blokları tanımsız dış alanlarla karakterize olan bir doku oluşturmaktadır. Kadıköy Gençlik Merkezi yapısının ana kütlesi saptanan bu kentsel olguya tezat oluşturacak şekilde tasarlanmıştır. 

Yapının ana karakterini tasarlanan açık alanlar oluşturmaktadır. Bunlardan ilki bir avludur. Yapı, bir yandan kendini çevreleyen yoğun ve kimliksizleşmiş konut alanından kendini soyutlarken, bir yandan da park ve eğitim yapılarının oluşturduğu kamusal boşluk üzerinden uzakta vaat edilen kent manzarasına yönelecek şekilde tasarlanmıştır. Bu bağlamda, arsanın üç kenarını sarmalayan yapı kütlesi bir çeper oluşturarak yapıyı tanımsız yoğun konut dokusundan soyutlamıştır ve bir iç avlu oluşturmuştur. Bu iç avlu hem kendi içine dönük ve mahrem bir açık alan, hem de yapı arsasının karşısındaki açık alanların devamı olan bir kamusal alandır. Mahremiyet ve kamusallığı aynı anda yaşatan bu avlu, tasarımın ana öğesi olmuştur. Bu avlu, sokak kotunda Gençlik Merkezi’nin ana girişini, sokak kotunun altında da çevrede yaşayan halkın kullanımına açık yarı olimpik kapalı bir yüzme havuzunu barındırmaktadır. Avluyu oluşturan boşluk, yapı arsasının komşuluğundaki kamusal boşlukların sürekliliğinde tasarlanmış olup, uzaktaki kent manzarasına yönelmektedir.

İkinci açık alan ise, yapı arazisinin açıldığı ikinci sokak boyunca tasarlanan bir giriş meydanıdır. Arazinin eğimi sebebiyle, avludan daha alt bir kotta tasarlanan giriş meydanı, kamuya açık bir merdivenle avluya bağlanmaktadır. 

Merdiven geçişi alt kottaki kapalı havuz girişinin bulunduğu meydanı yurt binasının girişinin bulunduğu üst kottaki avluya bağlamakta, avluya çıkışta giriş kapısı gibi dokunsal bir deneyim sunmaktadır. Aynı zamanda yurt binasının zemin katında çokamaçlı salona merdivenli geçişin üzerinden bir cam köprü ile geçilmektedir. 

Yurt odalarının yerleşimi de bu tanımlı iki dış alanı, iç avlu ve giriş meydanını sarmalayacak şekilde planda yerleştirilmiş, odalar görüntü ve ses kontrolü olmayan arka cephelere baktırılmamış, yapının kendi ürettiği dış alanlara yönlendirilmiştir. Bu dış alanları tanımlayan cephelerin tasarımı da yine aynı doğrultuda, avlu dış mekânlarının ölçek ve modülasyonunu sağlayacak mimari araçlarla geliştirilmiştir.

Yaşayan Açık Alanlar Yaratmak:

Mimari Program Kurgusu

Arsa toplam alanı 3.020 m2, net imar alanı 2.876 m2’dir. İmar durumunda belirtilen TAKS: 0,40 ve KAKS: 2,07 koşullarına göre planlanan binada zemin üzerinde beş kat ve iki bodrum katı bulunmaktadır. Toplam inşaat alanı 8.713 m2’dir. Bina arsası kısa kenarı Çömlekçi Çukuru Sokak ve uzun kenarı Muhtar Kadir Kuruçay Sokak’a bakan, öteki kenarlarında tipik apartman bloklarının bulunduğu bir konumdadır. Arazi eğimlidir ve Çömlekçi Çukuru Sokak boyunca 2 metre, Muhtar Kadir Kuruçay Sokak boyunca ise 6 metrelik kot farkı bulunmaktadır. 
Yapının avlu çevresinde geliştirilen blok biçimi yapının mimari programının düzenleyici unsuru olmuştur. Yarı olimpik kapalı havuzun geniş açıklık gerektiren hacmi avlunun altında bodrum katta çözümlenmiş, kapalı havuzun üstü yapının zemin kotunda avlunun döşemesi olarak tasarlanmıştır. Oluşturulan bu avlu yurdun girişini barındırmaktadır ve aynı zamanda da öğrenciler için sosyalleşebilecekleri bir açık alan olarak kurgulanmıştır. Bu kotta, iç mekânda ise, öğrenci yurdunun ortak mekânları avluyu sarmalamaktadır. Bu ortak alanlar, ortak bir çalışma odasını, seminer ve toplantı odalarını,100 kişi kapasiteli kafeteryayı, 100 kişilik çokamaçlı bir salonu kapsamaktadır. Çokamaçlı salona bina içinden ve avludan giriş olanağı vardır. 

Kız ve erkek öğrenci odalarının iki farklı blokta planlandığı yurt binasında girişler zemin katta bulunan güvenlik kontrolünden geçtikten sonra sağ ve sol iki kolda ayrılarak çözümlenmiştir. Zemin katta giriş, bekleme ve dinlenme alanları ile idari bürolar bulunmaktadır. 

Arazide doğal olarak bulunan kot farkı mimari programın iki farklı öğesini araziye yerleştirmede kullanılmıştır. Arazinin en düşük noktası +37.00 metredir. Buradan 4,5 metre yukarıda yani +41.50 metre kotunda bina zemin kotu alınmış, bu kottan yurt binasına giriş sağlanmıştır. +37.00 metre kotunda ise bodrum kat oluşturulmuş ve kapalı havuz kompleksine giriş sağlanmıştır.

Kapalı yüzme havuzu girişi dışarıdan gelecek kullanıcılar göz önünde bulundurularak bina dışında bağımsız planlanmıştır. Kapalı yüzme havuzu yarı olimpik ölçülerde planlanmış ve gerekli idari bürolar ile giyinme - duş hacimleri oluşturulmuş, havuzun alt katında 2. bodrum katta da havuz kontrol hacmi planlanmıştır. Kapalı yüzme havuzu mekânına iç avluda tasarlanan ışıklık ile doğal ışık alınmıştır.

Açık Alan ve Mimari Tasarım Arasında İlişki Kuran Cephe ve Ölçek Arayışı

Yurt odaları 1 ve 3 kişilik iki tipte geliştirilmiştir. Her iki tip odanın da planında yatak bölümü ile çalışma yerleri ayrılmış, yatak bölümleri yatak nişleri içine alınarak çözümlenmiştir. Çalışma yerleri üç kişilik odalarda mekânsal olarak da ayrılmış, çıkma ile cephenin dışına taşırılarak iç mekân genişletilmiş, dolayısıyla farklı tempolarda çalışan ve dinlenen öğrencilerin birbirlerinden rahatsız olmayacağı bir yerleşim planlanmıştır. 

Her katta öğrencilerin kendi yemeklerini yapabilecekleri ortak mutfak ve yemek odası ile bir dinlenme alanı bulunmaktadır. Dinlenme alanlarında katlar arasında görsel ilişkiyi sağlayan galeriler yer almaktadır. Her odanın kendisine ait duşu vardır.

Üç kişilik yurt odalarının kat planında çıkma yapan çalışma alanları bina cephesinde ifade edilmiştir. Her katta 3 kişilik odaların planda farklı bir dizgede yerleştirilmesi cephede kendiliğinden bir hareketlilik etkisi yaratmıştır. Çıkmaların yurt binasının 5 katlı cephesinde modülasyonu belirlemesi, yurt odası birimleri ile avlu arasında ölçek ilişkisi kurulmasını sağlaması amaçlanmıştır. Çıkmaların yan ve alt cephelerinde farklı renk tonları uygulanarak çıkmalarda derinlik etkisi vurgulanmıştır.

Dış cephede mimari programın farklı öğelerinin farklı katmanlarda ifadesi araştırılmıştır. Bodrum kat kapalı havuz dış cephede ısıl işlem görmüş doğal ahşap, zemin kat sosyal alanlar “U” profil cam ve yurt odası katları ise çimento esaslı yonga levha kaplama ile tamamlanmıştır.

*Ali Kural (MAUD, Harvard GSD; BArch ODTÜ)
UrbAr Kentleşme ve Mimarlık Ltd. Şti.
(İstanbul Bilgi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde yarı zamanlı ders vermektedir)