“Düşünen Tohum, Konuşan Toprak: Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940-1954”
Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Cumhuriyet tarihinin en dramatik değişim süreçlerinden Köy Enstitüleri'ne odaklanan, arşiv belgeleri, fotoğraflar, kişisel eşyalar ve tanıklıklarla önemli bir döneme ışık tutan bir sergiye ev sahipliği yapıyor.
1935 yılında yapılan sayıma göre, Türkiye nüfusunun %80'i okuma yazma bilmiyordu. Bu, Atatürk'ü en çok rahatsız eden konulardan biriydi. Mevcut 40.000 köyün 31.000'inde okul yoktu. Köylere ulaşım, okul kurmak, öğretmen göndermek çok zordu. Büyük şehirlerden Anadolu'nun köylerine uzanacak bir eğitim sisteminin arayışları ve uygulama çabaları, Milli Eğitim Bakanları Saffet Arıkan ve Hasan Âli Yücel'in dönemlerinde, Köy Enstitüleri'ne kadar uzanır. Eğitim tarihimizin sürükleyici, ama aynı zamanda hüzünlü sayfaları Köy Enstitüleri hikâyesinde yer alır.
Aileler çocuklarını Hasanoğlan'a getiriyor
Cumhuriyet'i yaşatma ve bu topraklarda yeni bir insan tipi yetiştirme amacıyla, öncelikle 1936'da Köy Eğitmen Kursları açıldı. 17 Nisan 1940'ta ise dönemin İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç önderliğinde Köy Enstitüleri kuruldu ve köyden alınan çocukların eğitilip tekrar köye yollanarak halkın bu geniş kesiminin aydınlanması hedeflendi. 1946'da dış ve iç baskılarla yavaşlayan süreç sonunda, 1954'te 21 enstitü de kapatıldı.
Köy Eğitmen Kursları ve Köy Enstitüleri sayesinde, 1946-1947 ders yılı başına kadar 7.000 köyde okul açılmış, 8.500'den fazla eğitmen ve 210 binden fazla öğrenci yetiştirilmiştir.
Kepirtepe Köy Enstitüsü'nde öğrenciler duvara yazı yazıyor.
Mart 2007'den bu yana araştırmacılara sağladığı olanaklarla, düzenlediği bilimsel etkinliklerle, yayımladığı kitaplar, kataloglar ve açtığı sergilerle İstanbul'un Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine yeni ışıklar tutan İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, "Düşünen Tohum Konuşan Toprak: Cumhuriyet'in Köy Enstitüleri 1940-1954" sergisiyle, yeni kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti'ni ve demokrasiyi, iyi yetişmiş, nitelikli insan harcıyla şekillendirmeye çalışan Cumhuriyet eğitimcilerinin ve özverili çalışmalarıyla, dönemi taçlandıran köy öğretmenleriyle Anadolu insanının daha iyi anlaşılmasını amaçlıyor.
İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı işbirliğiyle hazırlanan, küratörlüğünü Ekrem Işın'ın yaptığı, iki ciltlik kapsamlı katalog ve sözlü etkinliklerle desteklenen "Düşünen Tohum, Konuşan Toprak: Cumhuriyet'in Köy Enstitüleri 1940-1954" sergisi, 18 Nisan - 27 Ekim 2012 tarihleri arasında İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Sergi Salonu'nda ücretsiz olarak izlenebilecek.