Türk Serbest Mimarlar Derneği (TSMD), Creative Initiative ve Architectuur Lokaal işbirliğiyle, 11-13 Aralık 2014 tarihlerinde TSMD Mimarlık Merkezi'nde düzenlenen Fil Kafesi Uluslararası Çalıştayı'nda, Hollanda ve Türkiye'den genç mimarlar, şehir plancıları ve geliştiriciler Saraçoğlu Mahallesi'ne yönelik stratejiler ürettiler.
Seranit Grup ve Mesa Mesken sponsorluğunda, Ekonomi Bakanlığı katkılarıyla düzenlenen çalıştayda, Hollanda ve Türkiye'den genç profesyoneller; atölye yürütücüleri Enis Öncüoğlu (Öncüoğlu Mimarlık), Hande Obuz (Servotel), Didem Muslu (Servotel), Prof. Dr. Hugo Premius (Delft University), Harm Wassink (UNStudio) ve Herman Kok (Multi Development) ile bir araya gelerek Ankara'nın ilk toplu konut projesi olan Saraçoğlu Mahallesi'ne yönelik fikir alışverişinde bulundular.
Saraçoğlu Mahallesi yerinde deneyimlendi
Üç gün süren çalıştayın ilk gününde Saraçoğlu Mahallesi'ne bir gezi düzenlenerek, alanın kent içindeki konumu ve sahip olduğu kentsel doku yerinde görüldü. Katılımcılara alana yönelik bilgiler, ODTÜ Mimarlık Fakültesi'nden Prof. Dr. Elvan Altan Ergut ve Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nden Doç. Dr. Bülent Batuman tarafından aktarıldı.
Saraçoğlu Mahallesi'nden sonra Ankara'nın Eskişehir yolu üzerindeki gelişimi tetikleyen AVM projelerinden Next Level gezildi. Karma kullanımlı proje örneklerinden Next Level'ın ofis birimleri gezildikten sonra, Gordion AVM ve çevresindeki gelişim alanı katılımcılara gösterildi.
Mahallenin geleceğine yönelik 5 çarpıcı öneri
Çalıştayda Türk ve Hollandalı genç mimar, şehir plancısı ve geliştiriciler eşleştirilerek beş ekip oluşturuldu:
Grup 1: Durstudio, Basic City, Tamirci Architects
Grup 2: SMALL, Agnes van der Meij, AS Architecture, Sinem Kaya Akçay
Grup 3: FREA, Aboutblank, Inspire Real Estate, APTO
Grup 4: İkikerebir Mimarlık, Salon Architects, Uğur Sütçü, Dechnology
Grup 5: B.C. Tasarım, Menno Kooistra Architects, 351 Design Studio, Meltem Şentürk Asıldeveci
Ekipler üç gün boyunca beyin fırtınası yaparak, Saraçoğlu Mahallesi'nin geleceğine yönelik fikirler ortaya çıkardılar. Alana yönelik analizleri yürütücülerle birlikte değerlendiren ekipler; eskizler, şemalar ve 3D modellemeler ile çalışmalarını geliştirdiler.
Çalıştayın son günü, ekiplerin geliştirdiği fikirler kamuoyuna sunuldu. 13 Aralık Cumartesi akşamı TSMD Mimarlık Merkezi'nde gerçekleşen sunumların öncesinde, TSMD Mimarlık Merkezi Yönetim Kurulu Başkanı Yeşim Hatırlı, proje koordinatörleri Ekin Çoban Turhan (TSMD Mimarlık Merkezi), Onat Öktem (Creative Initiative) ve Indira van't Klooster (Architectuur Lokaal) açılış konuşmalarını yaptılar.
Indira van't Klooster konuşmasında, Fil Kafesi'nin ortaya çıkış sürecinden, amaçlarından ve çalışmanın bu zamana dek hangi ülkelerde yapıldığından bahsetti. Fil Kafesi'ni mimarlar ile geliştiricileri bir araya getiren bir çalışma olarak tanımlayan Klooster, sonraki buluşmayı Türk katılımcılar ile bu sefer Rotterdam'da yapmayı planlandıklarını belirtti.
Açılış konuşmalarının ardından ekiplerin sunumlarına geçildi.
Grup 1, Saraçoğlu Mahallesi'nin değerlerinden yola çıkarak, farklı fonksiyonlar ile alanın cazibesini artırmayı amaçladıklarını söyledi.
Grup 2, Saraçoğlu'ndaki mevcut dokuyu koruyarak, kentliyi çekebilecek kültür, sanat vb. fonksiyonların yer almasını önerdi.
Grup 3, "ekonomik yaklaşımlar" ve "korumayı maksimize etmek" konularını karşılaştırarak, "Alanı bir sosyal yatırım olarak korumanın maliyeti nedir?" sorusunu sordu. Londra'daki Greenwich Village'dan esinlenerek alanı, "Saraçoğlu Village" adıyla farklı fonksiyon alanlarını barındıran (konut, ofis, perakende ticaret, rekreatif alanlar, vs.) bir kültür kasabasına dönüştürmeyi önerdi.
Grup 4, kentin sahip olduğu dinamikleri ve yatırımları değerlendirerek potansiyelleri belirledi. Saraçoğlu'nda ölçek konusuna dikkat çekerek, yeşil ile entegre olmuş kamusal alanlar yaratmak istediğini belirtti.
Grup 5 ise, Ankara'daki 18 üniversitenin belli bir alanı kullanarak (ör: bir yapıyı kiralayarak) festival, kültür, sanat vb. etkinliklerini Saraçoğlu'nda yapabileceklerini vurguladı. Bölgede öncelikli olarak teknik altyapı ve ulaşım sorunlarının çözülmesine yönelik öneriler getirdiklerini söyledi.
"Tasarımcı ileriyi düşünerek öneriler getirmeli"
Sunumların ardından yürütücüler, çalışmalarla ilgili değerlendirmelerde bulundu. İlk olarak söz alan Enis Öncüoğlu, "Bu tip yenileme projelerinden bir değer nasıl oluşturulabilir?" sorusu ile maddi değerden öte sosyal değerin önemini belirtti. Halkın katılımının ve duyarlılığının önemini vurgulayan Öncüoğlu, alana yönelik bir proje geliştirme yarışması yapılabileceğinin altını çizdi.
Multi Development Yardımcı Direktörü Herman Kok , "AVM'ler konusunda uzman biri olarak şunu söyleyebilirim; AVM'ler kısa vadede çalışan bir sistem ve kısa vadede hata yapmak çok kolay. O nedenle uzun vadeli hedefler ve vizyonlar üzerinde düşünmeliyiz. Çalıştayda ekiplerin yapmış olduğu gibi konuya yukardan bakarak, daha üst ölçekten kararlar alınması gerekir," dedi.
Delft Üniversitesi'nden Prof. Dr. Hugo Priemus, fırsat maliyetleri, sistem engelleri ve hedef gruplardan bahsederek, "Kentin kalbine bir tohum ekmek, uzun vadede pişman olunmayacak bir karar olur" dedi.
UNStudio Direktörü Harm Wassink, bir tasarımcı olarak ileriyi düşünerek öneriler getirilmesi, bu alanı kullanarak daha geniş bir ölçeğe atıfta bulunulması gerektiğini belirtti. Ayrıca Saraçoğlu'nda sosyal sürdürülebilirliğin sağlanabilmesinin önemini vurgulayarak, "Benim önerim Saraçoğlu'nu kendi haline bırakarak nasıl geliştiğini görmek" dedi.
Yürütcülerin değerlendirmelerinin ardından proje koordinatörlerinden Ekin Çoban Turhan, tüm ekiplerin mevcut alanı koruyarak yeni fonksiyon alanları ürettiklerini, bazı fonksiyon alanlarının ihtiyaçlarına yönelik kısmi müdahalelerin de normal olduğunu ifade etti.
Çalıştayın Hollanda ayağının, 2015 Mart'ında Rotterdam'da Türk ekiplerin katılımıyla yapılması planlanıyor.