TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, 8’incisini “PEYZAJ ve KENT” ana temasıyla 27-28-29 Nisan 2023 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirdiği kongrenin sonuç bildirgesini paylaştı.
"TMMOB Peyzaj Mimarları Odası olarak düzenlediğimiz ve mesleğin geleceğine ışık tutan Kongrelerimizin 8`incisini "PEYZAJ ve KENT" ana temasıyla 27-29 Nisan 2023 tarihlerinde Ankara`da gerçekleştirdik. Kongre, iklim değişikliği ve evrensel çevre krizlerinin neden olduğu mekânsal, sosyal, çevresel ve ekonomik eşitsizlikler ve olumsuzluklarla mücadelenin asıl sorunu oluşturduğu günümüzde, peyzaj ve kent ilişkisini yeniden tartışmaya açmıştır. Önümüzdeki yıllarda dünya nüfusunun %70`inin şehirlerde yaşayacağı öngörüsünden hareketle, kent-insan ve kent-doğa arasında süregelen ilişki biçimlerine dair zorlu kırılmaların yaşanacağı aşikardır. Bu noktada, yapılı çevreyi üreten alışılagelmiş pratiklerin sorgulanması ve yeni yaklaşımların geliştirilmesinin gerekliliği kaçınılmazdır. Son dönemde ülkemizde yaşanan yıkıcı afetler de bu gerekliliğin acı birer göstergesidir. Afet risklerini azaltmak için ekosistemlerin sürdürülebilir kullanımı ve yönetimine yönelik hazırlanan uluslararası eylem kılavuzlarının, ulusal ve yerel ölçeklerde ülkemiz için de hazırlanması acil gündemimizi oluşturmalıdır.
Bu çerçeveden hareketle, 23 davetli konuşmacı ile 14 oturumda 43 bildirinin sunulduğu kongremiz, değerli dinleyicilerin de katılımıyla Peyzaj ve Kent üzerine yöntem, temsil, bağlam, ölçek ve kavram alt başlıkları üzerinden bilimsel araştırma, mesleki uygulama, planlama ve tasarım süreçlerine dair deneyimlerin paylaşıldığı bir tartışma ortamı üretmiştir. Kongremize yön veren beş kavramın ortak noktası mesleki, akademik, yasal, idari, mülki ya da mekânsal (suni) sınırları sorgulamak ve meslek içi ya da meslekler arası etkileşimin (kaçınılmaz) gerekliliğini hatırlatmaktır.
TESPİTLER
Yöntem, temsil, bağlam, ölçek ve kavram alt başlıkları kapsamında Kongremiz süresince yapılan başlıca tespit ve değerlendirmeleri belirtmek gerekirse:
Yöntem
Peyzaj mimarlığına özgü araştırma, tasarım ve uygulama konularının teknoloji ve mühendislik ile entegre edildiği yöntemlerin yaygın kullanımının gerekliliği vurgulanmıştır. Peyzajın çoklu katmanlarının okunmasında, tüm canlılar için kapsayıcı mekanların üretilmesinde, su kaynaklarının etkin kullanımında, rüzgârın yönetiminde, ısıl konforun sağlanmasında, ekolojik hafızanın sürdürülmesinde, kentlerde büyük ölçüde göz ardı edilen doğal bitki örtüsünün desteklenmesinde ve kentsel adaletin sağlanmasında peyzaj performans analizi gibi teknoloji ve bilimsel tabanlı yöntemler ön plana çıkarılmalıdır.
Temsil
Peyzajın, bina yakın çevresinden bölgesel ölçeğe uzanan temsil biçimleri günümüzün ve geleceğin sağlıklı kentsel ve kırsal çevrelerini yaratacak önemli potansiyellere sahiptir. İklim değişikliği kaynaklı çok yönlü problemler ve ihtiyaçlar bağlamında peyzaj mimarlığının öncü rolünü vurgulayan çalışmalar kongre boyunca tartışılmıştır.
Peyzajın geçmişten günümüze devam eden geleneksel temsil biçimleri ile içinde bulunduğumuz dijital dönüşüm sürecinde peyzaj mimarlığının tüm canlılar için kapsayıcı kentsel mekân üretim sürecine vereceği katkılar öncelikli olmalıdır.
Bağlam
Peyzajın sınırsız olma hali düşünülerek, mesleki, akademik, yasal, idari ve mülki sınırların sorgulandığı, çoklu ve geniş bağlamlarda peyzaj sürekliliğinin sağlanmasının gerekliliği vurgulanmıştır. Afetlerin ve çevre krizlerin etkilediği kentlerde bütün-parça arasındaki ilişki ve dengeyi kurabilecek yaklaşımların altı çizilmiştir. Peyzaj ve kent ilişkisinin kırsal alanı da içine alan çoklu bağlamlar üzerinden tartışılmasının önemine değinilmiştir. Ülkemizdeki peyzajların bütünlüğünün korunması için parçadan bütüne, bütünden parçaya uzanan, esnek ve sürdürülebilir peyzaj altyapısı ve sistemleri yaygınlaştırılmalıdır.
Ölçek
Alışılagelmiş ve kesin sınırlarla tanımlanan ölçekler sorgulanmış ve peyzajın iç içe geçmiş ölçeklerdeki etkinliği araştırma, uygulama, eğitim ve tasarım alanları üzerinden tartışılmıştır. Çözümü işaret eden uygulamalar üzerinden yapılan tartışmalar farklı ölçeklerdeki iyi uygulama örneklerinin artmasının gerektiğini göstermiştir. Peyzaj ve kent arasındaki ilişkinin yeniden düşünülmesinde her ölçekteki peyzajın kentin yaşanabilirliğine koyduğu katkı değerlendirilmiştir. Parçadan bütüne uzanan katkılar, daha kısa vadede ve özellikle kentlilerin günlük hayatında etkin olurken bütünden parçaya uzanan çalışmalar kapsamlı peyzaj koruma politikalarının en önemli araçları olacaktır.
Kavram
Peyzajın temel kavramları ve peyzaj mimarlığının diğer mesleklerle etkileşiminden ortaya çıkan kavramlar araştırma, uygulama, eğitim ve tasarım alanları üzerinden tartışılmıştır. Bilindik tanımların, mekân tiplerinin ve üretim biçimlerinin yeniden düşünülmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. İklim ve çevre krizlerinin yarattığı yıkıcı etkilerin bir yansıması olarak adil dönüşüm, afet sonrası yeşil iyileşme, koruma yerine onarma, bütüncül ve katılımcı karar mekanizmaları, kadim yöntem ve malzemelerden öğrenerek yeniyi geliştirmek, iklim ve çevre politikalarının toplumsallaştırması gibi konuların peyzaj mimarlığına dair araştırma ve uygulamalarda daha çok ele alınmasının gerekliliğinin altı çizilmiştir.
ÖNCELİKLERİMİZ
Yöntem, temsil, bağlam, ölçek ve kavram başlıkları kapsamında yapılan değerlendirilmelerin yanı sıra, kongremiz, yapılı çevrenin üretilmesinde peyzaj ve kent etkileşimini arttıracak stratejilere katkı sağlamayı amaçlamıştır. Eylemlerimize yön verecek öncelikli konuların belirlenmesi kongremizin önemli bir çıktısı olmuştur.
Yeniden düşünmek ve tanımlamak. Bildiğimiz ve alışılagelmiş uygulamaların sorgulanmasının gerekliliği ile kentteki yapma/yıkma süreçlerini anlamaya yönelik yeni yöntemlere ihtiyacımızın olması,
İletişim. Akademi, sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının ürettiği bilgi ve sahip olduğu deneyimin paylaşılması; birbirimizden öğrenmemizi mümkün kılacak ortamların yaratılması,
Etkileşim. Meslek içi ilişkilerin yanı sıra, çevreyi şekillendiren tüm meslek gruplarıyla ve kuruluşlarla bilgi alışverişi ve ortak akılı sağlayabilecek ortamların sağlanması,
Bir arada yaşamak. Ego bilinçten eko bilince geçerek, insan odaklı yaklaşımların terk edilerek, tüm canlılar için planlamak ve tasarlamak,
Okuryazarlık. Toplumsal bilinçlenmeyi desteklemek. Geliştirilecek iklim ve çevre politikalarını toplumsallaştırmayı mümkün kılacak bilgi akışını sağlamak. Kentlinin kentte yapılanı bilmesi ve anlamasının gerekliliğini öncelemek,
Önlemek. Yatırım ve rantın peyzaj üzerinde yarattığı baskıyı durduramaya yönelik ulusal politika, toplumsal bilinç ve yöntemleri üretmek,
Evrensel ve yerel bilgi arasında üretmek. Evrensel bilgiyi yere özgü olanla harmanlamak, derin bakmak ve özü görmek. Bu süreçte, küresel iş birliği ve küresel mutabakatların yerelde etkinleştirilmesini sağlamak,
Kapsayıcı eğitimi kurgulamak. Eğitimin tek tipleşmesine eleştirel bakarak, içinde bulunduğu coğrafyadan öğrenen/beslenen peyzaj mimarlığı eğitimini kurgulamak. Mesleğin etkinliğinin farkında ve söz sahibi olabilecek gençleri yetiştirmek.
HEDEFLER
Bu tespit ve stratejiler doğrultusunda 8. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Kongresi sonunda ortaya çıkan hedeflerimiz şöyle sıralanabilir:
İlgili kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yaparak, ülkemizdeki peyzaj politika ve uygulamalarına yön verecek; ulusal ve yerel ölçekte etkin olacak Peyzaj Tabanlı Şehircilik Rehberlerinin hazırlanması ve uygulamalara yön vermesi için gerekli mevzuatın oluşturulması,
Peyzaj Mimarlığı bölümlerinde okuyan genç meslektaş adaylarımıza rehberlik yapmaya yönelik, akademi, sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya geldiği üretim ortamlarını yaratmak, gençlerin bizlerin deneyimlerinden yararlanabileceği rehberlik (mentorluk) sisteminin başlatılması,
Peyzajların korunmasının ve sürdürülmesinin sadece mesleki eylemlerle mümkün olmadığı bilinciyle, peyzaja dair toplumsal okuryazarlığın yaratılmasına yönelik günübirlik keşif rotaları ya da tematik atölyelerin kurgulanması; eğitim politikalarının geliştirilmesi,
Peyzajın çoklu ölçeklerdeki etkinliğini göz önüne alarak, farklı konularda tematik çalıştayların düzenlenmesi. Bu konuda kongremizde ön plana çıkan başlıklar:
- Kentlerdeki doğal kaynakların (su, rüzgâr, toprak, vb.) yönetimi,
- Kentlerdeki doğal bitki örtüsünün tespiti, dayanıklı türlerin belirlenmesi ve tasarım sürecinde etkin kullanımı,
- Sıfır karbon kentsel mekanların üretilmesi,
- Kentsel ısı adasının olumsuz etkilerinin azaltılması,
- Kentsel adaleti mümkün kılacak diyalog ortamının sağlanması,
- Tüm canlıların bir arada yaşayabileceği kentlerin planlanması ve gerekli mekânsal tipolojilerin üretilmesi,
- Ulusal peyzaj politikalarının geliştirilmesi,
- Kentsel dönüşümün, rantsal dönüşümden çok kentlerin rehabilitasyonu anlamında kentlerin planlanmasında yeşil altyapı çalışmalarını yapmak ve kentlerin özellikle yeni gelişim bölgelerinde ekolojik veri tabanlarının oluşturulması,
- Ticarileşen yapı denetim sisteminden vazgeçilerek denetimin kamusallaştırılması ve peyzaj mimarlarının da bu sürecin içerisinde yer alması,
- İmar affı uygulamalarına son verilmesi.
Ülkemiz 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili seçimlerine giderken hem bu seçimden hem de önümüzdeki yıl yapılacak yerel yönetim seçimlerinden beklentimiz; Peyzaj Mimarları olarak 8. Kongremiz sonucunda ortaya çıkan hedeflerimiz doğrultusunda, kentlerimiz oluşurken yapılan hataların tekrar edilmediği; yeni kurulacak ve yeniden inşa edilecek kentlerde tüm karar vericilerin peyzaj mimarlığı bakış açısına yer verdikleri bir sürecin gerçekleştirilmesidir."