İnci Eviner: Harem

Harem, 2009, tek kanallı video yerleştirmesi, 3' 00''

‘Voyage Pittoresque de Constantinople et des Rives du Bosphore’ Antoine Ignace Melling (1763-1831) tarafından yapılmış gravürlerden oluşan bir albümdür. Sultan Üçüncü Selim’in davetiyle İstanbul’a gelmiş ve 18 yıl boyunca burada yaşamış, şehrin bu gravürlerini büyük bir sevgiyle yapmıştır. Albümde yer alan Harem gravürü, içinde tuhaf kadın figürlerinin dolaştığı bir mekânın resmidir. Dönemin Oryantalist eğilimlerinin aksine, dramatik ya da baştan çıkarıcı ifadeler yoktur. Neredeyse bilimsel bir hassasiyetle resmedilen kadınlar, sanki zamanın dışına fırlatılmış gibi görünürler. Harem’e olan ilgim beni bu kadınları bilgi nesnesi olmanın ötesinde, onlara bir ses vererek ve sakladıkları her şeyi ortaya çıkarmaya zorlayarak ifade etmeye itiyor. Bu kadınlar harekete geçmeye başladığında ne olur?

Sanatçının bilimsel yeteneğinin hapsettiği Harem kadınlarının, biraz müdahale ile gerçeklik ve fantezi çiftinin altında kalan çıkar ilişkilerini ortaya çıkarabileceğini düşünüyorum. Erkek bakışına kapalı olan Harem, bir merak ve bilgi nesnesi olan ötekine ait gizemli bir mekândır ve öteki kültür, öteki cins gibidir. Bu nedenle ister kadın ister erkek olsun, Batılı özne, harem ve peçeyle, yani kadının mekânı, bedeni ve gerçekliğiyle ilgilenir. Melling’in Harem anlayışı kulaktan dolma bilgilere dayanır ve bu da Harem’i kendi hayal gücü ve sanatsal becerileriyle yeniden yaratmasını sağlar. Resim, Kartezyen perspektif kullanımıyla içerdiği bilgiyi meşrulaştırarak tüm şüpheleri yadsır ve rüyalar, arzular, fanteziler ve korkularla dolu bilinçdışı alanı gizlemek, kendi içine hapsetmek için yapılır. Oryantalist söylem ve onun üzerinden üretilen bilgi, Doğu’yu tahayyül etmenin bir yoludur.

İnci Eviner