İstanbul Bienali’den İstanbul’a Yeni Bir Armağan

Kalıcı Eser, Haliç Haliç'te, Ayşe Erkmen, Fotoğraf: Sahir Uğur Eren

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından düzenlenen İstanbul Bienali, 2017’den bu yana 2007–2036 Bienal Sponsoru Koç Holding’in işbirliğiyle her bienalde bir sanatçıyı kamusal alanda kalıcı olarak sergilenecek bir eser üretmek üzere davet ediyor. Bu yıl, duruma özgü üretimleriyle tanınan, Türkiye’nin önde gelen sanatçılarından Ayşe Erkmen bienalin davetiyle yeni bir kalıcı eser üretti.

Ayşe Erkmen’in Haliç’in esrarengiz ve hareketli yapısından yola çıkarak ürettiği Haliç Haliç’te adlı eseri Fatih semtinde, Balat Hastanesi ile Balat Vapur İskelesi arasında yer alan Akşemsettin Parkı’na yerleştirildi.

Daveti aldığı andan itibaren denizle ilgili bir eser yaratmak istediğini söyleyen Ayşe Erkmen İstanbul’da gezdiği birçok yerin ve geliştirdiği pek çok fikrin ardından Balat kıyılarında yer alacak bir eser üretmeye karar verdi. Eserin yerleştirildiği parkın denizle yakın ilişkisinden özellikle etkilenen Erkmen, yapıtı hazırlarken Haliç kıyı şeridinden esinlendi. Erkmen “Haliç Haliç’te” isimli eserini, “Yabancı dillerde ‘Golden Horn/Altın Boynuz’ olarak bilinen Haliç’in ilginç biçimi benim için bir gemiyi andırıyor, bir gondolu veya tuhaf biçimli bir kayığı, hatta bir dumanı… Baktıkça akla tuhaf düşünceler getiren bu hareketli ve esrarengiz form, Haliç’in üzerine akşamüstleri yansıyan altın renkli güneşle birleşince ‘altın boynuz’ adını almış deniyor. Bu şekil aslında bir kontur, bir dış çizgi. Ben bu çizginin içini doldurup bir yer, bir alan oluşturup, bunu Haliç’te konumlandırmak istedim,” sözleriyle anlatıyor. Parkta yer alan ağaçlarla birlikte denize doğru yönelen eser paslanmaz çelikten yapıldı. Aynı zamanda bir aynayı da andıran “Haliç Haliç’te”, bulunduğu yerde etrafını içine alıyor, dışarıda olanları, ağaçları, denizi ve Haliç’i içinde yansıtıyor.

“Haliç Haliç’te” Özel Tanıtımı

Ayşe Erkmen’in işini tanıtmak üzere, 24 Ekim Pazartesi günü özel bir buluşma düzenlendi. Buluşmaya Ayşe Erkmen’in yanı sıra İKSV Genel Müdürü Görgün Taner, İKSV Güncel Sanat Projeleri ve İstanbul Bienali Direktörü Bige Örer, Vehbi Koç Vakfı Kültür Sanat Danışmanı ve Arter Kurucu Direktörü Melih Fereli katıldı.

İKSV Genel Müdürü Görgün Taner: “İstanbul Kültür Sanat Vakfı olarak öncelikli hedeflerimizden biri de İstanbul’un uluslararası arenada tarihi mirasıyla olduğu kadar güncel, dinamik üretimiyle de öne çıkan kültür-sanat kentleri arasında yer almasını sağlamak. Bu yıl 17.’sini düzenlediğimiz İstanbul Bienali’nin bu açıdan katkısı büyük. İstanbul Bienali’nin girişimi ve 2007-2036 Bienal Sponsoru Koç Holding’in işbirliğiyle bir kez daha şehrimizde kalıcı olarak sergilenecek bir eserin üretilmesini sağlayabildiğimiz için mutluyuz. Kamusal alanda sergilenen bu tür eserlerin, güncel sanatı kentin dokusuna katmak yönünde çok önemli ve olumlu katkıları olduğuna gönülden inanıyorum. Bienaldeki uzun süreli sponsorluğuna ek olarak bu girişimimizde de yanımızda olan ve bize destek veren Koç Holding’e teşekkür ediyorum” dedi.

İstanbul Bienali ve İKSV Güncel Sanat Projeleri Direktörü Bige Örer konuyla ilgili şunları dedi: “Ayşe Erkmen ürettiği sanat eserleriyle kenti ve kamusal alanı görme biçimlerimizi değiştiriyor. ‘Haliç Haliç’te’ isimli yeni yapıtıyla da bizleri İstanbul’un suyla olan derin bağını ve farklı katmanlardaki coğrafi ve tarihsel hafızasını Haliç üzerinden düşünmeye davet ediyor. Balat Hastanesi ile Balat İskelesinin arasındaki Akşemsettin Parkı’nda ağaçların arasına yerleştirdiğimiz bu yalın ama göz kamaştırıcı eseri, günün her anının ışığını ayrı yansıtıyor ve coğrafya algımızı ters yüz ediyor. Ayşe Erkmen’le beraber İstanbul Bienali olarak bu işi gerçekleştirmekten dolayı çok mutluyum.”

Koç Holding Kurumsal Marka Koordinatörü Okyar Tuncel ise şu ifadeleri kullandı: “Koç Holding olarak 2007 yılından bu yana İstanbul Bienali Sponsoru sıfatıyla sizlerle buluşmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Bu sene Bienal Açılış Basın Toplantısı esnasında, Yönetim Kurulu Başkanımız Sayın Ömer Koç’un duyurmuş olduğu gibi, 2007-2026 yılları arasını kapsayan Bienal sponsorluğumuzu 20 yıldan 30 yıla uzatarak 2036 yılına dek sürdürme kararı aldık ve bu kararımız toplumun her kesiminde sitâyişle karşılandı. Asırlık Cumhuriyetimizin geleceğine olan sarsılmaz inancımızdan hareketle, Bienalimizin uzun soluklu sponsorluğunu yapıyor olmaktan gurur duyuyor ve gelecek nesillerimize bir umut mesajı olmasını temenni ediyorum. Hatırlanacağı üzere 2017 itibarıyla, her Bienal döneminde İstanbul’a kalıcı bir eser armağan etmeye karar vermiştik. Bu sene ise 3 yıllık Kovid 19 pandemisi kaynaklı aranın ardından İstanbul Bienali vesilesiyle şehrimize bir kamusal eser daha armağan etmenin memnûniyetini yaşıyoruz.” Merhum Mustafa Koç’un ‘Bienal İstanbul’a, İstanbul da Bienal’e çok yakışıyor’ sözlerini hatırlatan Okyar Tuncel, “Çok net ifade etmek isterim ki; ‘Haliç Haliç’te’ isimli eserimiz de Haliç’e ve İstanbul’a çok yakıştı” dedi.

İstanbul Bienali ve Koç Holding işbirliğiyle gerçekleştirilen kalıcı eserlerle ilgili

İstanbul Bienali 30. yılını kutladığı 2017’de, 2007-2036 Bienal Sponsoru Koç Holding’in işbirliğiyle her bienalde bir sanatçıyı, İstanbul’da halka açık alanda kalıcı olarak sergilenmek üzere bir eser üretmek için davet etmeye başladı.

Bu kapsamdaki ilk eser, 15. İstanbul Bienali’ne Gökkuşağı Şiirleri (1997-2017) serisinden “Buradan Nereye Gidiyoruz?” adlı neon heykeliyle katılan, sanat dünyasının en renkli ve üretken isimlerinden Ugo Rondinone tarafından üretildi. Sanatçının eseri, bienalin otuzuncu yılında, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü Avrupa yakası girişi yakınında yer alan, İstanbul’un önemli kültür mekânlarından Mustafa Kemal Kültür Merkezi’nin (MKM) çatısına yerleştirildi.

2019 yılında gerçekleşen 16. İstanbul Bienali’nde de Monster Chetwynd’in masallardan ve mitolojiden esinlenerek yarattığı ve bir çocuk oyun alanı şeklinde kurguladığı Gorgon’un Oyun Alanı adlı yapıtı, Maçka Sanat Parkı’na yerleştirildi.

*

Ayşe Erkmen Hakkında

Ayşe Erkmen (Berlin, Almanya ve İstanbul, Türkiye arasında yaşıyor ve çalışıyor), içinde bulunduğu sosyal ve fiziksel çevreden yola çıkarak mevcut yapı ve durumlara müdahale eden ve onları konumlandıran üretimleriyle tanınan bir görsel sanatçı. Sıklıkla yaşamla sanatı iç içe geçirerek ve gündelik alanları, nesneleri, durumları ve ilişkileri dönüştürerek ya da yeniden konumlandırarak belirsiz mekânlar yaratan Erkmen’in duruma özgü ve bağlama duyarlı işleri, sanatsal üretimlerde gerçekliğin yalnızca izleyici ya da katılımcıyla tamamlanabilen alanlar yaratılmasıyla açıklığa kavuştuğu sosyalleşme modellerine gönderme yapıyor.

Erkmen’in işleri, aralarında 2., 3. ve 13. İstanbul Bienalleri; 54. Venedik Bienali Türkiye Pavyonu; Münster Heykel Projesi 1997 ve 2017; Şangay, Berlin, Gwangju, Şarika ve Scape Bienalleri; Manifesta 1; Folkestone, Echigo Tsumari, Ichihara ve Setouchi Trienalleri olmak üzere pek çok uluslararası sergide gösterildi. Yakın dönemli kişisel ve grup sergileri arasında Intervals [Aralıklar], Curve Barbican Merkezi, Londra, Birleşik Krallık (2013); Wesenszug, Galerie Barbara Weiss, Berlin, Almanya (2013);4. Uluslararası Çanakkale Bienali, Çanakkale, Türkiye (2014); Une Histoire Art, Architecture, Design des Annes 1980 a nos Jours, Centre Pompidou, Paris, Fransa (2014); Strange Pilgrims [Tuhaf Seyyahlar], Austin Contemporary, VAC, Austin, ABD (2015); A | Ayşe Erkmen & Ann Veronica Jannsens, SMAK, Gent, Belçika (2015); Imaginary Audience Scale [Hayali İzleyici Ölçeği], Artspace, Yeni Zelanda (2015); Fingerspitzgefühl, Galerie Barbara Weiss, Berlin, Almanya (2015); Uncertain States [Belirsiz Durumlar], Akademie der Künste, Berlin, Almanya (2016);Art Projects at 8 Shrines and Temples [8 Mabet ve Tapınakta Sanat Projeleri], Saidaiji Tapınağı, Nara, Japonya (2016); Art and Alphabet [Sanat ve Alfabe], Hamburger Kunsthalle, Hamburg, Almanya (2017); Displacements/Entortungen [Yerinden Edilme], Güzel Sanatlar Müzesi, Leipzig, Almanya (2017); Whitish [Beyazımtırak], Arter, İstanbul, Türkiye (2019); Einz, Zwei, Drei, Kunsthalle Vogelman, Heillbron, Almanya (2020) ve Scrolling [Kaydırma], Galerie Barbara Weiss, Berlin, Almanya (2022) bulunuyor.

Ayşe Erkmen’in kamusal alanlara yerleştirilen kalıcı eserlerine ev sahipliği yapan yerler arasında Wattenfall, Berlin, Almanya; Heinrich Meydanı, Berlin, Almanya; Tünel Meydanı, İstanbul, Türkiye; Kemper Sanat Müzesi, Washington Üniversitesi, St Louis, ABD; NRW Bank, Düsseldorf, Almanya ve Korrenmarkt, Ghent, Belçika sayılabilir.