Istanbul Unbound, Şehre Çevresel Bakmanın Yollarını Gösterdi

Suna ve İnan Kıraç Vakfı bünyesinde faaliyet gösteren İstanbul Araştırmaları Enstitüsü ve Pera Müzesi, İstanbul’u odağına alan uluslararası bir konferansa ev sahipliği yaptı. Heinrich Böll Stiftung Türkiye iş birliğinde, birbuçuk, IstanbuLab, Occupy Climate Change! ve İstanbul Planlama Ajansı ortaklığıyla düzenlenen Istanbul Unbound: Environmental Approaches to the City (Bendine Sığmayan İstanbul: Kente Çevresel Yaklaşımlar), kent ve insan ilişkisini ekolojik yaklaşımlar çerçevesinde, dört gün süren kapsamlı bir programla mercek altına aldı.

Konferans kapsamında ayrıca, birbuçuk’un düzenlediği sanatçı, akademisyen ve araştırmacıların video üretimlerinden oluşan 29,9 km başlıklı programın ve Pera Film iş birliğiyle izleyiciyle buluşan Natura Urbana: Berlin'in Boş Arazileri belgeselinin gösterimi yapıldı.

Fikirtepe: İstanbul Kentleşme Tarihinde Bir Kara Leke (Murat Germen, Murat Tülek, Haluk Diriker)

Tarih, mimarlık, siyaset bilimi, sosyoloji, eleştirel sanat gibi farklı disiplinlerden uzmanların bir araya geldiği konferansta; insan doğası ve şehir yaşamı arasındaki çekişme, kır/kent ayrımı, kentin cansız varlıkları ve dönüşümü gibi konular masaya yatırıldı. Küreselleşme ve insan-çevre ilişkisiyle ilgili önemli çalışmalara imza atan Kaliforniya Üniversitesi Santa Cruz antropoloji profesörü Anna Lowenhaupt Tsing’in açılış konuşmasıyla başlayan Istanbul Unbound, Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü, Vehbi Koç Türkiye Çalışmaları Kürsüsü Profesörü Cemal Kafadar’ın konuşması ile sona erdi.

“Bu bir çizgi değildir”: İstanbul’un kıyı çizgisi ekotonu üzerine bir kartografi (Gökçen Erkılıç, Ahmet Ünveren)

Kentsel peyzajın karmaşık katmanlarından yeni manzaralar

İnsan merkezci bakış açısının şehirlerin geçmişini, bugününü ve geleceğini incelemede yeterli ve sürdürülebilir olmadığı görüşünden yola çıkan konferans süresince; altyapı sorunları, deprem, ütopik ve distopik kent mekânları, şehrin çeperlerindeki yerleşim alanları, sokak hayvanları, kentsel doğa, salgın hastalıklar gibi, İstanbul’un geçmişinde ve bugününde önemli yer tutan konular gündeme taşındı.

Deniz Küstü: Beykoz’da Solastalji ve Ekolojik Keder (Deniz Gündoğan İbrişim, Aysim Türkmen, Serhan Erkol)

Şehirleri yalnızca insanların değişimi üzerinden okumanın sağlıklı sonuçlar vermeyeceğine vurgu yapan konferansla ilgili görüşlerini paylaşan Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür ve Sanat İşletmesi Genel Müdürü Özalp Birol, “İstanbul Unbound süresince katılımcılar, kentsel peyzajın karmaşık katmanlarından yeni manzaralar sunmaya çalıştı. Akademisyenler, sanatçılar, aktivistler, politika geliştiriciler gibi farklı çevreleri temsil eden 100 civarında uluslararası konuşmacı; İstanbul'a dair yerleşik bakış açılarını, çevresel adalet ve kapsayıcılık kavramları çerçevesinde yeniden şekillendirmenin yöntemlerini tartıştı. Umuyorum ki, bu etkinlikte paylaşılan çalışmalar; çevre tarihi, politik ekoloji ve eleştirel sanat gibi, önceden belirlenmiş sınırları aşma cesareti gösteren disiplinlerarası çalışma alanlarına örnek teşkil edecek” dedi.

Merhamet (Halil Yetiş)

Kent yaşamının ortaya çıkardığı yaban ekolojiler

Konferansın açılış konuşmacısı, ünlü antropoloji profesörü ve kuramcı Anna Lowenhaupt Tsing, antroposen çalışmalarına özgün bir yaklaşım getiren Feral Atlas: The More-Than-Human Anthropocene (Yaban Atlası: İnsandan-Daha-Fazla Antroposen) adlı son çalışmasının üretim sürecini katılımcılarla paylaştı. Farklı alanlardan uzmanların titiz saha çalışmalarının ürünü olan bu dijital proje, insanlar tarafından üretilen kentsel altyapıların, insanların kontrolü dışında ortaya çıkardığı yaban ekolojileri ortaya koymasıyla dikkat çekiyor.

Balıkların İstanbul’u (Özden Demir, Mert H. Atalay), Görsel: Anonim, Tercüme-i Acâibü'l-mahlûkât ve Garâibü'l-mevcûdât, 1590 dolayları, Topkapı Sarayı Müzesi Kitaplığı, A3632

“Kenti farklı bakış açılarıyla görmenin yollarını bulmalıyız”

Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü Profesörü Cemal Kafadar ise kapanış konuşmasında şu noktalara dikkat çekti: “Bu konferans, İstanbul'un bütünlüğünün ve farklı kültürlerin kendisiyle uyum içinde gelişimine izin veren nadir coğrafyasının eşi benzeri görülmemiş zorluklarla karşı karşıya olduğu bir ortamda düzenlendi. Artık insanın dünya üzerindeki mutlak gücünü tanımak istemiyoruz. Bunun yerine tüm canlıların, hatta canlı ve cansız tüm varlıkların bu gücü paylaştığını düşünmek istiyoruz. İnsanlık olarak, sadece diğer türlere dair bilgi edinmenin yollarını değil, aynı zamanda modern çağın genellikle primitif, gelişmemiş ve bilimsellikten uzak olduğunu düşündüğü eski uygarlıkları da farklı bakış açılarıyla görmenin yollarını bulmamız gerekiyor.”

Rantİstanbul (Devrim Çetinkayalı, Alper Şen) İllüstrasyon: Devrim CK, Fotoğraf: Erdal İnci

Konferansın açılış ve kapanış konuşmaları İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün ve 29,9 km programı kapsamında hazırlanan videolar Pera Müzesi’nin YouTube kanalından izlenebilir.

29,9 km Video Programı

- Rantİstanbul (Devrim Çetinkayalı, Alper Şen)

- Fikirtepe: İstanbul Kentleşme Tarihinde Bir Kara Leke (Murat Germen, Murat Tülek, Haluk Diriker)

- “Bu bir çizgi değildir”: İstanbul’un kıyı çizgisi ekotonu üzerine bir kartografi (Gökçen Erkılıç, Ahmet Ünveren)

- Calx Ruderalis Istanbulensis (Elif Kendir-Beraha, Aslıhan Demirtaş, Ali Mahmut Demirel)

- Su Çizgisi (Aslı Uludağ, Kerem Ozan Bayraktar)

- Deniz Küstü: Beykoz’da Solastalji ve Ekolojik Keder (Deniz Gündoğan İbrişim, Aysim Türkmen, Serhan Erkol)

- Balıkların İstanbul’u (Özden Demir, Mert H. Atalay)

- Akışa Karşı, Akıntıyla Beraber (Hilal Şenel, Bahar Topçu)

- Merhamet (Halil Yetiş)

- Mizantropi: Kartalın İstanbul’u Mekânları (Alen Mevlat, Ali Cindoruk, Aslıhan Demirtaş, Itri Levent Erkol, Erhan Muratoğlu, Aylin Kanar, Rumeysa Tıpırdamaz)