SALT'tan Yeni Bir Sözlü Tarih Projesi: MANASTIR

fotoğraf: Volkan Aslan, 2016

Tarlabaşı’nda yer alan MANASTIR [İstanbul Sanat Merkezi], 1988’den 2006’ya ev sahipliği yaptığı sanatçı atölyeleri, dans ve performans stüdyoları, tiyatro sahneleri, dernek mekânları ve Yeşilçam set amiri “Godzilla Selahattin” gibi tanınmış karakterlerle İstanbul kültür hayatında belirleyici bir rol oynadı.

SALT ve sanatçı Volkan Aslan’ın iş birliğiyle yürütülen ve saltonline.org/projects/manastir adresinde erişime açılan sözlü tarih projesi, yapıyı kullanan kişi ve gruplarla söyleşilerin yanı sıra, ses kayıtlarından derlenen miksler ve ayrıntılı bir tarihçe ile görsel materyallerden oluşuyor.

Manastır hakkında araştırmalar, SALT’ın 1980’ler Türkiye’sine odaklı Nerden geldik buraya projesinin hazırlık döneminde gündeme geldi. Ancak, 2015’te gerçekleştirilen projeye, söz konusu yıllarda kültür ve eğlence sektörlerinde belirmeye başlayan yeni enerji, sıra dışı kültür ve eğitim kurumları ile aralarındaki ilişkiler eklenmedi. 2016’da yürütülen sözlü tarih projesiyle incelemesi başlatılan Manastır’ın yanı sıra, Serotonin 1 ve Serotonin 2 sergileri, Talimhane’de Ceylan Çaplı’nın işlettiği 14, 19 ve 20 gece kulüpleri ile Taxim Night Park ve Bilsak sonraki araştırma konuları arasında yer alıyor.

Manastırdan İstanbul Sanat Merkezi’ne

1843 ile 1982 yılları arasında bir Ermeni Katolik kız okulu olarak faaliyet gösteren bu görkemli yapı, 1988’de TRT için çekilen ve Cahide Sonku’nun hayatını konu alan Cahide dizisiyle ekrana taşındı. Yapıdaki mekânlar, set dekoratörü Adnan Vurdevir’in girişimleriyle sanatçılar ve film piyasasının kullanımına açıldı. 

1989’da İstanbul Sanat Merkezi olarak adlandırılan Manastır’ın ilk yılları, İstanbul’un kültür, sanat, performans ve eğlence tarihi açısından yeni düzenin taşlarının henüz yerine oturmadığı bir dönemi temsil eder. 1980’lerin ikinci yarısında başlayan bu süreç, serbestlik sınırlarının sürekli genişletildiği; küreselleşmenin çok çeşitli göç dalgaları üzerinden kenti biçimlediği; kendi kültürel ifadesini arayan yaratıcı yerel sektörün getirdiği dinamizmin çok güçlü biçimde hissedildiği zamanlardır. Önceki benzer yapılanmaların aksine belirli bir ideoloji çevresinde oluşturulmayan Manastır [İstanbul Sanat Merkezi], girişimci ve özerk nitelikte yeni kültür ve tasarım aktörlerini birleştirmiş ve ilerleyen yıllarda bir başka örneği görülmemiştir.

Manastır’dan yolu geçenler:

Ezel Akay, Hakan Akçura, Suat Akdemir, Yasemin Alkaya, Hüseyin Bahri Alptekin, Mustafa Altıoklar, Hale Arpacıoğlu, Engin Atlıhan, Elif Ayiter, Bedri Baykam, Burçin Biçicioğlu, Önder Bilgin, Hülya Botasun, Ferhan Çelik, Cana Dölay, Yavuz Draman, Özcan Ervardar, İnci Eviner, “Godzilla Selahattin” Selahattin Geçgel, Mine Gözen, Ziya Ilgaz, Murat Işık, Şirin İskit, Metin Kaçan, Savaş Kaplan, Çağatay Karaçizmeli, Arhan Kayar, Nihal Geyran Koldaş, Defne Koryürek, Suzy Hug Levy, “Çakay Usta” Marangoz Metin, Geyvan McMillan, Taki Morfadis, Erkan Özdilek, Murat Recevik, Hasan Safkan, Rabia Christine Brodbeck Sezai, Özkan Sun, Nevhiz Tanyeli, Aydın Teker, Vahit Tuna, Yavuz Turgul, Engin Vural, Adnan Vurdevir.

5. Sokak Tiyatrosu [Mustafa Avkıran], Adsız Alkolikler, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, Dans Fabrikası [Ebru Anıt Ahunbay, Zeynep Arkök, Esin Bakışkan, Mustafa Kaplan, Serap Meriç, Meltem Tezmen, Tuğçe Tuna, Begüm Tüzün, Bahar Vidinlioğlu, Işıl Wrenshall], Grafikerler Meslek Kuruluşu, İrlanda Kültür Merkezi, James Joyce Irish Pub, Kum-Pan-Ya Sahnesi [Bilge Arat, Naz Erayda, Nadi Güler, Kerem Kurdoğlu, Burhan Ökmen, Murat Özdoğan, Cenk Telimen, Neslihan Yurtsever], Nucleus Creative Photo Design [Feyyaz Yalçın, Ayten Alpün Yılmaz, Tamer Yılmaz], Reklam Yazarları Derneği, Tiyatro Oyunevi [Mahir Günşiray], Öğretim Elemanları Sendikası, Türk Irak Dostluk Derneği, Türk Kütüphaneciler Derneği, Yeşil Üzümler Dans Tiyatrosu [Deniz Altınay, Ziya Azazi, Zeynep Günsür, Mustafa Kaplan, Bikem Kerametli, Emre Koyuncuoğlu], Yeşiller Derneği.