Uygun kalitede ve rakiplerine göre düşük fiyatlarla satışa sunduğu mobilyalarla IKEA, kısa zamanda geniş bir müşteri kitlesine ulaştı. Bu, daha çok müşteri, daha çok üretim siparişi ve daha düşük fiyatlar demekti ve bu döngü otomatik olarak büyümeyi sağladı. Mobilya pazarlamacılığına getirdiği yeni yaklaşımlar (örneğin, 1950'li yılların ortalarından itibaren firma, kataloglarında ücretsiz olarak devletten ev kredisi edinme formları sağlama işini üstlendi; müşteriler evlerinin planlarını gönderebiliyor ve dekorasyon konusunda tavsiye alabiliyorlardı) ve ucuz fiyatları ile Ikea, pazarın yerleşmiş büyük mobilya firmalarını ürküttü. Mal aldığı üretici firmalar üzerine baskılar gelmeye başladığında, IKEA kendisine ait bir ürün dizisi geliştirme kararı aldı. Firma, ürünlerinin rakip firmalarca pazarlanan ürünlerden farklılaştırılabilmesi için tasarım işini üstlendi ve özgün tasarıma yöneldi. Bu karar IKEA'ya daha ilgi çekici, müşteri gereksinimlerini daha iyi mobilyalar üretilmesi ve kullanıcılarla firma arasında doğrudan bir ilişki kurulması açısından olumlu açılımlar sağladı. Firma, üreticileri yönlendirerek, ürünlerini doğrudan IKEA müşterileri için tasarlamaya başladı. Böylece son kullanıcının mobilya tasarım ve üretimine daha da yakınlaşması sağlandı.
Bir anlamda, IKEA'nın kendi ürünlerini tasarlamaya başlaması, giderek kriz haline gelen mal arzı sorununa bir yanıt olarak gelişti. Sonuçta satılan ürünün tasarımı ve bu tasarım üzerinde verilecek kararlar Ikea sisteminin temel yapı taşlarından birisini oluşturdu.
Bütün IKEA mağazalarında 'Base' ve 'K Dizisi' adı verilen iki ürün dizisi bulunur. 4.000 parçadan oluşan bu diziler, her mağazanın stoğunda bulunan ürünlerin üçte birini oluşturur. Bu iki ürün dizisinin Ikea kimliğini (basit, işlevsel) yansıtmasına dikkat edilir. Bu temel ürün serisini ve genel olarak bütün Ikea ürünlerini izlemekle görevli grup, firmanın Almhult, İsveç'teki genel merkezinde konumlanmıştır. 'Base' ve 'K Dizisi'ne mağazaların bulundukları ülkeye ve öteki etkenlere bağlı olarak eklemeler yapılabilir ve geri kalan ürünler farklılıklar gösterebilir. İsveç IKEA'sı, stoğunda bulunan 12 bin aktif parçayı oluşturmak için 15-20 kadar tam zamanlı tasarımcı ve 100 kadar da çoğu İsveçli ancak bütün dünyaya dağılmış serbest tasarımcı çalıştırır. Tasarımcılardan, uzmanlıkları dışındaki alanlarda da ürünler tasarlaması istenebilir. Tasarımcılar yeni fikirler öne sürmeleri için özendirilir. Ancak yeni fikirlerin kaynağı sadece tasarımcılar da değildir; satın alma birimlerinde, satış merkezlerinde çalışan elemanların fikirleri de dikkate alınır. Ürün dizilerine hangi parçaların gireceğine ürün yöneticileri karar verir. İsveç IKEA'sında konumlanan ürün yöneticileri dar olarak tanımlanmış alanlarda uzmandırlar (yemek masaları, kumaşlar, yataklar, vb.). Tasarımcılar tasarımlarını ürün yöneticilerine satmaya çalışırlar. Tasarımcı tasarımı üzerine güç sahibi değildir; özgün bir fikri kullanılabilir ya da ona danışılmadan tasarımı üzerinde birtakım değişiklikler yapılabilir.
Bir ürün kabul gördükten ve üretimine karar verildikten sonra, bunların bilgisi satın alma birimlerine gönderilir. Satın alma birimleri sipariş koşullarını belirler ve IKEA standartlarına en uygun üretimi gerçekleştirebilecek mal sağlayıcı firmaları bulur. Üretici firmaların seçiminden sonra IKEA ürün geliştirme uzmanları mümkün olan en yüksek kalitede en düşük maliyetle üretimin gerçekleşebilmesi için tedarikçi firma ile birlikte çalışırlar.
IKEA'da her ayrıntı; malzeme, paketleme ve üretim yöntemi en uygun tasarım çözümü elde edilinceye ve IKEA'nın genel maliyet düşürme stratejisine uygunluğu sağlanıncaya kadar araştırılır ve dolayısıyla ürün geliştirme süresi; ilk ürün fikrinden, üretim aşamasına karda geçen süre, diğer mobilya firmalarında olduğundan daha fazla bir süre alır. Bir ürün için birçok prototip geliştirilir ve bunlardan bir tanesi üretim için seçilir. Bir ürün üzerine geliştirilen fikirler ve sahip olduğu estetik değerler sonuçta çok fazla değişikliğe uğrayabilir ya da ürün fikrinden sonunda tamamen vazgeçilebilir.
IKEA tasarımcılarının yenilikçi yaklaşımları, ürünün dış görünüşünden çok içine, yapısal ayrıntılara ve basitleştirmelere yoğunlaşır. Bunun nedenlerinden biri, firmanın çıkardığı kataloglar yoluyla taklitlere çok açık olmasıdır. Kopyalanması güç olan yapısal ayrıntılarda yoğunlaşılması yukarıda belirtilen sorunun en az zarar verir hale getirilmesine yöneliktir. Diğer öğe ise tasarımın maliyetleri düşük tutmak için kullanılmasıdır. Bu strateji, üretim yöntemleri ve maliyetleri düşünülerek özel olarak tasarlanan ürünleri IKEA sisteminin anahtar öğesi durumuna getirdi. IKEA, maliyetleri her koşulda düşük tutma stratejisine uygun olarak farklı üreticilerin nasıl üretim yaptıklarını öğrenmeye ve bu üretim yöntemlerine göre tasarım yapmaya daha da önem verdi. Farklı üretim stratejileri izleyerek maliyetleri düşük tutmak, IKEA sisteminin güçlü olduğu noktalardan birini oluşturur.
Üretim maliyetini düşük tutma hedefi çerçevesinde kullanılan başka bir yöntem, mobilyaların parçalara ayrılarak sıkı kalite koşullarıyla ucuz işçilik maliyeti sağlayabilen ülkelerde ürettirilmesidir. Üretim farklı ülkelerde değişik uzmanlık alanları olan fabrikalarda gerçekleştirilir. Örneğin, Malezya'da bir kapı fabrikasına masa tablaları sipariş edilirken, bacaklar, Polonya'da bir sandalye fabrikasına sipariş edilir. Bu arada başka bir ülkedeki gömlek üreticisi de yastıkları yapar. Üretim siparişleri iş yoğunluğunun düşük olduğu ve dolayısıyla üretim maliyetinin daha ucuz olduğu dönemlerde verilir.
IKEA, kendi iş anlayışı çerçevesinde ucuz maliyetlerle ve uygun kalitede üretim yapan tedarikçi firmaları bulabilmek için satın alma bürolarını kullanır. Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu farklı ülkelere dağılmış bu bürolar uygun adaylar ararlar; IKEA'nın Almhult merkezindeki tasarımcılar hangi parçaların hangi tedarikçi firma tarafından karşılanacağına karar verirler. IKEA, tedarikçileri ile uzun vadeli anlaşmalar yapmak eğilimindedir. Anlaşma yapılan üretici firmalara teknik bilgi ve ekipman yardımı sağlanır. IKEA tasarımcıları ürünler üzerinde maliyet düşürücü özellikler sağlamak üzere başından itibaren tedarikçilerle birlikte çalışırlar. 67 ülkede yaklaşık 2 binden fazla üretici firma IKEA'ya mal sağlar. IKEA ürün dizisi içinde yer alan bütün ürünler "Tasarım ve Kalite, İsveç Ikea'sı" işareti taşırlar.
Aslında üretimin İsveç dışına kaydırılması stratejik bir karar sonucu değil, IKEA'nın artan talebi mevcut üretim olanaklarıyla karşılayamamasından kaynaklanmıştır. İsveç dışından bir yabancı firma IKEA'ya mal satma önerisiyle yaklaşmış, bu teklifin uygun bulunması sonucunda üretimin İsveç dışına kayması giderek artan bir ölçüde gerçekleşmiştir. Bu durum, yani bir sorunla karşılaşıldığında bunun yenilikçi bir çözümle aşılması ve sorunun bir fırsata dönüştürülmesi IKEA'nın gelişiminde Kamprad'ın genel olarak izlediği yolun başka bir örneğini oluşturur.
Prof. Dr. H. Alpay Er & Doç. Dr. Özlem Er