Bohemya’nın “Şarabi” Kristali: Riedel

Hikaye, aile ağacının tepesinde poz veren Christoph Riedel (d. 1672) ile Blottendorf’ta başlıyor. O vakit sadece ticaret uğraşan Riedelgiller, 1756 Bohemya’sında 3. kuşak Johann Leopod Riedel ile birlikte üretime geçiyor. Asıl varyete ise, Jizera dağlarının “cam kralı” olarak anılan Josef Riedel (1816-1894) ile başlıyor.

Johann Leopold Riedel, 3. kuşak

(New) Jizerka Cam Fabrikası

Araya giren II. Dünya Savaşı ve Bohemya’nın sınırlarının yeniden çizilmesi, ailenin kaderini kökten etkiliyor. Sonrasında ise yeni bir vizyon ve akılla 9. kuşak Claus Josef Riedel, onun oğlu Georg Josef Riedel ve şimdi şirketin başında bulunan 11. kuşaktan Maximilian Josef Riedel ile şarap kadehine, karafa ve cama, kristal cama dair bildiklerimizi baştan aşağı değiştiren bir yolculuğa tanık oluyoruz; dile kolay tam 260 yılda “fermente olan”...  

Önce Riedel ailesi dair bazı notlar:

• Riedel ürünlerinin kullanımı özellikle 25-34 yaş arasında çok yaygın, ikinci grup ise 35-44 yaş grubu. Ürün pazarının %40’ını ABD, %30’unu Avrupa Birliği, %11’ini Latin Amerika, %8’ini Japonya oluşturuyor.

• Joseph Riedel (1816-1894) kuşaklar içinde mühim yere sahip insanlardan biri, zira lakabı da ‘Jizera dağlarının cam kralı’. Endüstri devrimi dönemine denk geldiği için, üretimi başka safhalara taşıyor bu muhterem. Riedel’in şık ve şaşırtıcı karaf modeli olan, Mamba Double Magnum Decanter 2016 onun anısına üretilmiş.

Josef Riedel, 6. kuşak

Mamba Double Magnum Decanter 2016, yeşil çizgili sınırlı üretim

• II. Dünya Savaşı bu kesintisiz “cam krallığı"nın sonu oluyor (mu). Zira aile dağılıyor ve tüm mülklerini kaybediyor. Esaretle geçen bir 10 yılın ardından, yeniden doğuş bu sefer Avustruya sınırları içindeki Kufstein’da oluyor. Destek ise, aileyi Bohemya’dan tanıyan, diğer bir cam virtüözü Swarovski’lerden geliyor. Ve 1956’da Claus Riedel, iflas eden “Tirol cam fabrikası"nı satın alıp tekrar üretime geçiyor.

• Bugün Riedel’in “butik cam üretimi”nde (özellikle şarap endüstrisi ile ilişkili) dünyanın önde gelen markalarından biri olması ise işte bu yeniden doğuşun mimarı Claus Riedel sayesinde. Zira kendisi üretmekle yetinmiyor, tasarlıyor da... Birçok ödül aldığı tasarımlarının şahikası ise 1973’te yarattığı “kusursuz şarap keyfi”ne yönelik Sommeliers isimli bardak serisi. 

Claus Josef Riedel, 9. kuşak

• Şarap tadımında özel bir farkındalık içeren “üzüm merkezli” bardak tasarımları, daha sonra Claus Riedel’in oğlu Georg J. Riedel tarafından geliştiriliyor. 1986 yılında şirket ilk üzüm çeşitlerine yönelik bardak üreten makineyi yaratıyor.

Georg Josef Riedel, 10. kuşak

• 2004 yılı, şirketin tarihinde diğer bir milat olarak imleniyor. Zira 11. kuşak’tan şirketin şu anki sahibi Maximillian J. Riedel, “0” serisi adında “bacaksız şarap kadehi”ni tasarlayıp üretime sokuyor. Bu yıl aynı zamanda şirketin büyük yatırımlara da giriştiği yıl. Zira Alman cam markaları Nachtmann ve Spiegelau da Riedel ailesine katılıyor. 

Maximilian Josef Riedel, 11. kuşak 

• Weiden ve Amberg’teki modern (makine üflemeli üretim) tesislerin yanında, Kufstein’daki fabrikada halihazırda zanaatkar üretime (ağız üflemeli) de devam ediyor. Kufstein, Alman sınırının dibinde, şehri ikiye bölen kocaman bir nehrin ve yüksek dağların yamacında bir şehir. Şehrin orta yerinde, kayalık bögenin üstünde sapasağlam duran kale ise bölgenin kıymetinin eskiden beri yüksek olduğunun göstergesi. Tüm Riedel ürünlerinin %1’i burada üretilmesine rağmen, tüm kazancın %10’unu buradaki üretim karşılıyor. Malum, el sanatı daha hala pek kıymetli. Günlük üretim ise, 600-800 arası karaf ve 1500 civarı bardak.  

Kufstein'daki fabrikadan görüntüler

Üzüme ve tadım hassayetine göre tasarlanmış ayaklı şarap bardakları ve karaflarından bazılarını gösterelim ki, işin ehemmiyeti anlaşılsın. Tabii hadisenin bilimsel bir varyetesi var mı bilemiyoruz, bizimkisi deneyim ve izan… Birçok koleksiyon bizatihi baba Georg Josef ve oğul Maximillan Josef tarafından tasarlanmış.

Kadehe ve tadıma dair bilgiler:

Sadece bardak değil, karaflar da pek artistik: Sınırlı sayıda (100 adet) üretilmiş olan yılan biçimli “Mamba”nın 23 no’lusunu da Kobe Bryant almış. Görsel muhabbete girmeden önce, kadehe ve tadıma dair çok basit bazı bilgileri dökelim...

• Öncelikle bir ayaklı bardağı üçe bölelim: kadeh, ayak ve taban. Bacağın yüksekliği, kadehin genişliği (burada ağız kısmının çapı da mühim elbet), kadeh mimarisinin temel enstrümanları oluyor.

• Üzüm merkezli (veya değişkenli) spesifik ayaklı bardaklarda, cam kadeh kısmındaki ince işçilik ise form, boyut ve ağız çapı etrafında dönüyor.

• Üzüm merkezli bardakların temel saiki ise, şarabın “mesajını” insan duyularına iyi iletebilmek. Mevzu şarap olduğunda da 4 temel duyu devreye giriyor: Buke (bouquet), kıvam (texture), tat (flavor) ve finish (aynısı).

İşte üzüm merkezli spesifik bardağın asli misyonu, bu temel duyuları olabilecek en yüksek noktada “dürtmek”...

Sadece tasarım olarak da bakmıyoruz hadiseye, işleve de muhabbet elzem. Zira, “decant” işlemin, şarabın içindeki mineral ve kimyasal valsi mümkün kılması (dolayısıyla lezzette de kıymeti artırması) nedeniyle mühim bir işlem. Riedel’in her üzüme göre başka türlü serilerde özel bardak üretimi var. El üretimi en pahalısı ama fabrika üretimi bardaklarda türlü türlü fiyat aralıklarında ürünler mevcut.

Fotoğraflarda göreceğimiz “üzüme göre” kadehlere dikkat! Üzüm demişken misal, Sommeliers serisindeki bazı bardakları sayalım: Bordeaux Grand Cru, Burgundy Grand Cru, Tinto Reserva, Hermitage, Zinfandel, Mature Bordeaux, Rosé, Riesling Grand Cru, Loire, Montrachet, Chablis/Chardonnay, Alsace… Tabii seri bununla da bitmiyor, şampanya, kanyak, grappai viski, ‘sparkling wine’ (köpüklü şarap) ve hatta su bardağı bile mevcut. 

“Sommeliers” serisi, 1973

Vinum, 0, Riedel Superleggero, Riedel Veritas, Vitis, Vinum XL, Grape Riedel, Ouverture serileri altında da çeşit çeşit üzüme göre bardaklar bulunuyor. Bu serilerde daha bize uygun üzümler görebilirsiniz. Ama tabii gözler Öküzgözü, Boğazkere, Kalecik karası, Narince gibi bu topraklara özel bardakları aramıyor değil. Hatta o kadar distile içki bardağı arasında özel bir rakı kadehi hiç fena olmazdı diye düşünmeden edemiyoruz. Neyse, bu tip üretimler de memleketin bardak üreticilerine kalsın diyelim...

“Vinum” serisi, 1986

“0” serisi, 2004

Ha bir de “yılan temalı” karaflara lütfen özel ilgi gösterilsin. Zira şirketin bugünkü CEO’su (yılan yılında doğan) Maximillian Riedel tasarımlı bu karaflar oldukça cüretkat ve “decant” kafasını da ciddi halde değiştiriyor. 

“Amadeo” karaf, 2006

“Mamba” karaf, 2011

“Cobra Verde” karaf, 2012

“Boa” karaf, 2013

“Horn” karaf, 2014

“Amadeo Double Magnum” karaf, 2014

Yerimiz kısıtlı, resimler içinde de kaybolmamak lazım. Ama işin fena halde hastası olanlar, şirketin web sayfasından diğer ürünlere de göz atabilirler.

* * *