TMMOB Mimarlar Odası, Türkiye’de kırsal mimarlık mirasının belgelenmesi konusunda yapılmış nitelikli akademik araştırmaları derlemek üzere tüm meslektaşlarını “Türkiye Kırsal Mimarlık Atlası Projesi”ne katkıda bulunmaya davet ediyor. Metinler 2 Mayıs 2025'e dek iletilebilir.
Binlerce yıldır çok sayıda uygarlığın yaşam sürdüğü ülkemiz coğrafyası, günümüzde farklı kültürel toplulukların bakiyesi çok zengin ve çeşitli bir birikimi barındırmaktadır. TMMOB Mimarlar Odası olarak bu birikimimizin, diğer bir deyişle “mirasımızın” doğal ve kültürel çevre ile bir bütün olarak korunması için kuruluşumuzdan itibaren geçen 70 yıllık süreçte yoğun çaba harcadık ve harcamaktayız. Söz konusu birikimi arkeolojik sitlerden, anıt yapılara, endüstriyel ve modern mirastan, tarihi kentsel/kırsal peyzajlara uzanan bir kapsamda değerlendirmek mümkündür. Sahip olduğumuz “kültürel mirası”mızın herhangi bir parçasının yok olması, yalnızca ülkemizin değil dünya kültür tarihinde yeri doldurulamayacak bir boşluk bırakmakta ve bizi de geçmişi olmayan köksüz bireylere ve topluma dönüştürmektedir.
Kuruluş yıllarında nüfusunun büyük bir bölümü kırsalda yaşayan Türkiye Cumhuriyeti’nin, köylerdeki sorunların çözümüne yönelik büyük bir çaba içerisine girdiği ancak ilerleyen yıllarda uygulamaya konulan kırsal politikaların bir süreklilik göstermediği, özellikle değişen iktidarlar ya da kişilerin vizyonu doğrultusunda sil baştan yaklaşımların ortaya konulduğu görülmektedir. Köylerdeki eğitim düzeyinin artırılması ve aydınlanmanın gerçekleştirilmesinde başarılı bir model olan Köy Enstitüleri’nin kapatılması, topraksız ya da az topraklı çiftçileri toprak sahibi yaparak ülke topraklarının sürekli işlenmesinin sağlanmasını hedefleyen Toprak Reformundan vazgeçilmesi, devlet üretim çiftliklerinin özelleştirilmesi, toplum kalkınması, köy-kent ya da merkez-köy uygulamalarının kısa süreli uygulanmaları gibi örnekler bu durumun olumsuz örnekleridir. Özellikle 1980 sonrası benimsenen neo-liberal politikalar doğrultusunda Cumhuriyet’in ilk yıllarında kurulan köye ve köylüye yönelik kamu kuruluşlarının kimilerinin kapatılması kimilerinin ise özelleştirilmesi yaklaşımları güç kaybeden kırsal bölgelerin daha da zayıflamasını tetiklemiştir.
Uygulanan politikaların ve toplumsal yaşamda gözlenen köklü değişikliklerin bir sonucu olarak Cumhuriyetin ikinci yüzyılında bir durum değerlendirmesi yapmak gerekirse:
Ülkemizin çok renkli, çoğulcu yerel kültürel birikimini yansıtan tarihi köylerinin büyük oranda insansızlaştığını ya da kentlerin genişlemesiyle mahallelere dönüştüğünü, nüfusunu yitiren yerleşimlerdeki kırsal mimarlık mirasının doğa şartları sonucunda, yaşamın sürdüğü kent merkezlerine yakın yerleşimlerin ise yapılaşma baskısıyla hızla yitirildiğini üzülerek görmekteyiz.
Sahip olduğumuz zengin kırsal mimarlık mirasının korunmasının ve köylerimizin sağlıklı bir fiziksel çevre olarak yaşamını sürdürmesinin mimarlık disiplinini aşan bütüncül çözümler gerektirdiğinin bilincindeyiz. Kimi zaman farkına dâhi varamadan yitirdiğimiz kırsal mimarlık mirasımızın korunması ve yaşatılmasına yönelik kamunun ve sivil toplumun tercihlerini yeniden gözden geçirip ulusal kalkınma, çevre, orman, tarım, su, kentleşme, turizm, eğitim, ekonomi, planlama ve yönetim politikalarının uzun erimli olarak bu önceliklerle ve bütüncül olarak uygulanmasına gereksinim vardır.
Kendine özgü çok sayıda sorunu olan tarihi köylere değer vererek belgelemekten, ulaşılabilir bilgiye dönüştürmeye ve ardından somut olarak yerinde korumanın sağlanmasına her alanda eksiklik söz konusudur. Türkiye’nin geniş bir coğrafyasında etkileri görülen Şubat 2023 tarihli Kahramanmaraş ve Hatay-Samandağ merkezli depremlerde tarihi kentlerin yanı sıra yüzyılların birikimiyle geleneksel teknikler ve malzeme kullanılarak oluşturulmuş tarihî kırsal yerleşimlerde de büyük yıkımlar gerçekleşmiş ancak ulusal ölçekte sistematik bir belgelik ya da envanter bulunmadığı için yaşanan kaybın boyutu anlaşılamamıştır.
TMMOB Mimarlar Odası, Türkiye’de kırsal mimarlık mirasının belgelenmesi konusunda yapılmış nitelikli akademik araştırmaları derlemek üzere tüm meslektaşlarımızı “Türkiye Kırsal Mimarlık Atlası Projesi”ne katkıda bulunmaya davet etmektedir.
Projenin hedefi; dağlar, ovalar, platolar, kıyılar bağlamında çok farklı coğrafi özellikleri olan, tarihin derinliklerinden beri göç alıp vermiş olan Türkiye coğrafyasının kırsal mimarlık kültürünü bütünüyle yok olup gitmeden ulaşılabilir bilgiye dönüştürerek bu zengin kültür mirasını toplumla paylaşmaktır.
Teknik Bilgi / İçerik
“Türkiye Kırsal Mimarlık Atlası Projesi” ile ülkemiz kırsal mimarlık mirasının belgelenmesine yönelik yapılmış nitelikli akademik çalışmaların bir araya getirilmesi hedeflenmektedir. Bu proje kapsamında geliştirilecek “Atlas” için yazarların bir tarihi kırsal yerleşim dokusunun mimari mirasını belgelemeye yönelik yapmış olduğu çalışmalarını, çeşitli görsellerin ve çizimlerin de yer aldığı bir metin eşliğinde sunması beklenmektedir.
Atlas’ta yer alacak çalışmalar, tarihi bir kırsal alandaki miras değerlerinin hem yerleşim ölçeğinde hem de mimari öğeleriyle bütüncül olarak incelenmesi ve/veya bu çevredeki bir geleneksel konutun ayrıntılı olarak belgelenmesi olmak üzere iki ayrı çerçevede ele alınabilir. Yazarlar tarafından gönderilecek metinlerin içeriğine ilişkin genel bilgiler, aşağıda belirtilmiştir;
1. Bir tarihi kırsal yerleşimdeki miras değerlerinin bütününe ilişkin belgeleme çalışmaları (1.Şablon)
a. Yerleşimin konumu, coğrafi özellikleri ve tarihçesine dair kısa bilgiler
b. Yerleşim dokusunun özellikleri
*Bu kapsamda çeşitli analizlere yer verilebilir: Çevresel değerler, ulaşım durumu, arazi kullanım ilişkileri, tarihsel değer, korunmuşluk durumu, işlev dağılımı, yapı kullanım durumu, yapım sistemi, strüktürel durum, yasal statü vb.
c. Yerleşimdeki geleneksel konutların mimari özellikleri
* plan ve cephe özellikleri, yapım tekniği ve malzeme bilgisi, yapısal öğeler, dekoratif unsurlar, tipoloji çalışmaları vb.
d. Yerleşimin koruma sorunları
Veya
2. Tarihi kırsal bir yerleşimdeki geleneksel bir konuta ilişkin mimari belgeleme çalışmaları (2.Şablon)
a. Yerleşimin konumu, coğrafi özellikleri ve tarihçesine dair kısa bilgiler
b. Geleneksel konutun bulunduğu tarihi çevrenin özellikleri
c. Ayrıntılı çalışılan geleneksel konutun tarihsel süreci
d. Ayrıntılı çalışılan geleneksel konutun mimari özellikleri
* plan ve cephe özellikleri, yapım tekniği ve malzeme bilgisi, yapısal öğeler, dekoratif unsurlar vb.
e. Yerleşimin ve geleneksel konutun koruma sorunları
Atlas’ta yayımlanmak üzere çalışmalarını gönderen yazarların, aşağıdaki konulara dikkat etmesi gerekmektedir;
1. Çalışmalar, yazarların özgün belgeleme çalışmalarından üretilmiş olmalıdır.
2. Tarihi kırsal bir yerleşim ve/veya bu yerleşimdeki geleneksel konutlara ilişkin ayrıntılı belgeleme çalışmalarına yer verilmelidir.
3. Yapılan belgeleme çalışmalarının hangi kapsamda, ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı belirtilmelidir.
4. Bir yazar, en fazla iki konu için başvuruda bulunabilir.
5. Tarihi kırsal yerleşimi ve yerleşimdeki kırsal mimarlık mirasını ifade edebilecek özgün ve nitelikli görseller ve çizimlere yer verilmelidir.
6. Seçilen kırsal dokuyu anlatan vaziyet planı; geleneksel konutlara dair kat planları, kesit ve görünüş çizimlerine yer verilmelidir. Gönderilen yazılar, yapılara ilişkin detay çizimleri ile zenginleştirilebilir.
7. Görseller ve çizimler, yazarlara ait olmalıdır. Paylaşılacak tüm mimari çizimlerde çizgi ölçeğe ve kuzey işaretine yer verilmelidir. Çizimler dikey A4 boyutunda basıma uygun şekilde ölçeklendirilmeli, ölçü, açıklama vb. bilgiler bu ölçeğe uygun olarak hazırlanmalıdır. Görseller ve çizimler *eps, *jpeg ya da *tiff formatında sunulmalı, çözünürlüğü en az 300 dpi boyutunda olmalıdır. “Google earth/maps” görüntüleri kullanılmamalıdır.
8. Görseller için telif hakkı konusu yazar tarafından halledilmiş olmalıdır. Görselin alındığı kaynak (fotoğrafçı adı, arşiv bilgisi, kitap künyesi vb.) belirtilmelidir.
9. Yazılar, en fazla 2.400 kelime (başlık, yazar ismi, notlar, kaynaklar) olmalıdır.
10. Yazılar, Word belgesi olarak dijital formatta kabul edilir. Yazıların, kirsalmimarlik@mo.org.tr adresi üzerinden gönderilmesi beklenmektedir.
11. Doğrudan konuyla ilgili kaynakça paylaşılmalıdır. Kaynak yazımında “APA style 7th.edition” kullanılmalıdır. Ayrıntılı bilgi için şablonda yer alan bilgileri kontrol ediniz.
12. Gönderilen yazılar “Hakem Kurulu” tarafından değerlendirilecektir.
Hakem Kurulu (Kültürel Mirasın Korunması ve Geliştirilmesi Komitesi)
Zeynep AHUNBAY, Elif ÇELİK ARISAL, Emir ÇEKMECELİOĞLU, Merve ARSLAN ÇİNKO, Rahmi DEDE, E. Betül GEMALMAZ DİKİCİ, Erol DOĞAN, Koray GÜLER, Emel KAYIN, Hale KOZLU, Zeynep ERES ÖZDOĞAN, Tuğba ACAR PANAYIR, Faruk SOYDEMİR
Takvim
10 Mart 2025 “Atlas”ta yayımlanmak üzeremetinlerin gönderilmesi için çağrının yapılması
02 Mayıs 2025 Yazarlar tarafından metinlerin ilgili adrese gönderilmesi
30 Mayıs 2025 Hakem değerlendirme sonuçlarının yazarlara iletilmesi
16 Haziran 2025 Yazarlar tarafından revizyonların ilgili adrese gönderilmesi
30 Haziran 2025 Revizyon sonrası Nihai sonuçların yazarlara bildirilmesi
6 Ekim 2025 (Dünya Mimarlık Günü) Atlas’ta ISBN numararsının ve yazarlardan gelen bölümlerin doi numaralarının alınarak yayımlanması
Ayrıntılı bilgi için tıklayın