Blok Oyuncakların 300 Yıllık Hikayesi

Kağıt peçetenin "Selpak" ve PVC pencere sistemlerinin "Pimapen", granül çayın "Oralet", granül kahvenin ise "Nescafe", bir kısım temizlik malzemelerinin doğrudan ve sorgusuzca "Cif", taşınabilir müzik çalarların "Walkman", margarinin "Sana", yapıştırıcıların ise "UHU" olarak biline geldiği güzel memleketimizde, blok oyuncak icat ve hatıratının LEGO markasına dayandığı düşünülebilir.

Hatta bu cümleleri yazdığımız Microsoft Word'ün dilbilgisi kontrolünün dahi "Uhu" şeklindeki küçük harflerle yazımı "yanlış" olarak tanımlayıp, "Lego"yu düzeltmeye hacet duymaması, markanın Türkiye sınırları içerisinde "blok oyuncak" ile eş anlamlı ve eş zamanlı bir olgu olarak yerleştiğine bir kez daha dikkat çekiyor.

Oysa ki blok oyuncaklar ilk olarak 17. yüzyılın sonu-18. yüzyıl başında Avrupa'da ve çocuk gelişimine katkıda bulunmak üzere geliştirilen alfabe oyunu formatında ortaya çıkıyor. Çağdaş blok oyuncaklarının "atası" olarak gösterilebilecek ve üzerinde harflerin yer aldığı bloklar, Wikipedia'da yer alan bilgiye göre İngiliz felsefeci John Locke tarafından 1693 yılında geliştiriliyor ve okuma öğrenimini kolaylaştırmak amacını taşıyor.

Blok oyuncakların "inşa" referansı ile değerlendirilerek geliştirilmesi ise 100 sene sonrasına, 19. yüzyıl başına denk düşüyor. "Practical Education" (Pratik Eğitim) başlıklı kitapta bloklar "akılcı oyuncaklar" olarak tanımlanıyor. Ancak bu noktada hala yapı ölçeğinde kavranmıyorlar: "Akılcı oyuncaklar", çocuklara yer çekimi gibi temel fizik kurallarını ve basit mekansal ilişkileri ifade edecek araçlar olarak değerlendiriliyorlar.




Blok oyuncağa yapılan ilk mimarlık atfı, 19. yüzyıl ortasında denk geliyor. Üstelik oyuncaklar, bir kitaptan çıkıyor! "Felix Summerly" mahlası ile çocuk kitapları yazan Henry Cole'un "The Home Treasury" isimli eserinin içinden terracotta bloklar çıkıyor. Açık ve seçik mimarlık göndermesi ise, bloklara eşlik eden ve içerisinde gerçek ozalit çizimlerin yer aldığı "Mimari Meşgale" (Architectural Pastime) isimli el kitapçığından geliyor.

Geometrisinden malzemesine çağdaş blok oyuncaklar ise yine 100 senelik bir aralıkla ve bu kez 20. yüzyılın başında ortaya çıkıyor. Oyuncak için "birim blok prensipleri"nin eğitimci Caroline Pratt tarafından geliştirildiği belirtiliyor. Sonuç ürün, ahşaptan imal edilmiş, modüler ve farklı büyüklüklerdeki o tanıdık dikdörtgen prizmalar oluyor.

Dünyanın belki de en meşhur blok oyuncağı LEGO, yalnızca 32 sene sonra yaratılıyor. Ve jenerasyonumuzun hikayesi başlıyor…