İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından, Koç Holding sponsorluğunda düzenlenen 12. İstanbul Bienali, 13 Kasım Pazar günü sona erdi. Adriano Pedrosa ve Jens Hoffmann küratörlüğünde düzenlenen 12. İstanbul Bienali'nde, Felix Gonzalez-Torres'in yapıtlarından ilham alan İsimsiz (12. İstanbul Bienali), 2011 başlığıyla Antrepo 3 ve 5'te, beş karma sergi ve 50'den fazla kişisel sunum kapsamında 500'ü aşkın yapıt sergilendi.
İsimsiz (Soyutlama), İsimsiz (Ross), İsimsiz (Pasaport), İsimsiz (Tarih) ve İsimsiz (Ateşli Silahla Ölüm) olarak farklı temalar altında düzenlenen beş karma serginin ve kişisel sunumların bulunduğu bienal mekânlarının tasarımı, günümüz mimarlığının ünlü ismi Ryue Nishizawa'nın mimarlık ofisi tarafından yapıldı.
Kapılarını açtığı 17 Eylül 2011 tarihinden itibaren iki ay boyunca Türkiye'nin en büyük güncel sanat etkinliği olarak İstanbul'u uluslararası sanat gündeminin merkezinde konumlandıran 12. İstanbul Bienali sergilerini yaklaşık 110.000 kişi gezdi.
2005 yılında gerçekleştirilen 9. İstanbul Bienali sergilerini yaklaşık 51.000, 2007 yılındaki 10. İstanbul Bienali sergilerini yaklaşık 91.000, 2009 yılındaki 11. İstanbul Bienali sergilerini de yaklaşık 101.000 kişi gezmişti.
12. İstanbul Bienali kapsamında iki ay boyunca devam eden sergilerin yanı sıra, 2010 yılından itibaren birçok özel proje gerçekleştirildi, arşiv niteliği taşıyan üç ayrı yayın hazırlandı.
• Kasım 2010'da yapılan ve geçmiş bienal küratörleri ve sanatçılarının katılımıyla İstanbul Bienali'nin tarihine göz atan "İstanbul'u Hatırlamak" isimli konferans, aynı ismi taşıyan bir kitaba dönüştürüldü. Bienalin ilk yayını olan İstanbul'u Hatırlamak, 15 Eylül 2011 tarihinden itibaren sergi mekânı ve İKSV binasının yanı sıra büyük kitapçılarda satılmaya başlandı.
• İstanbul Bienali kapsamında, 2-17 Nisan 2011 tarihleri arasında 30. yılını kutlayan İstanbul Film Festivali işbirliğinde özel bir seçki hazırlandı. İstanbul Bienali'nin sinemasal bir ön gösterimi olan İsimsiz (Film) başlıklı bu özel bölümde, bienalin temalarıyla estetik ve politik bağlantı kuran 10 film izleyiciyle buluştu. Bu bölüme paralel olarak, William E. Jones (1991 yılı yapımı Massillon'un yönetmeni) ve Patrick Watkins'in (2000 yılı yapımı Paris Komünü filminin kurgucusu, kasting direktörü ve sahne amiri) katıldığı bir de panel düzenlendi.
• Küratörlerin sanatçılarla yaptığı röportajların yanı sıra sergi temalarının anlatıldığı renkli Bienal El Kitabı, sergi mekânı, İKSV ve kitapçılarda satıldı.
• Sergi konuları üzerine odaklanan altı yeni metin ve bienalin kurulum görsellerini içeren Bienal Kataloğu ise bienali takiben yayımlanacak. İçinde Jens Hoffmann ve Adriano Pedrosa, Jessica Morgan, Julieta Gonzáles, João Ribas, Chus Martinez ve Aykut Köksal'ın, İsimsiz (12. İstanbul Bienali), 2011'in kavramsal çerçevesi dâhilindeki makalelerinin yanı sıra, katılımcı sanatçıların yapıtlarının bienal mekânında gerçekleştirilmiş fotoğraf çekimlerinin de yer aldığı Bienal Kataloğu, önümüzdeki günlerde İKSV ve kitapçılardan temin edilebilir.
12. İstanbul Bienali kapsamında çocuklar, sanat öğretmenleri ve genç sanatçılar için gerçekleştirilen eğitim programları büyük ilgi gördü.
• İstanbul Bienali kapsamında, Koç Holding sponsorluğunda, İKSV ve PACE Sanat Merkezi işbirliğiyle düzenlenen çocuk eğitim programları minik sanatseverlerden yoğun ilgi gördü. Bienal süresince düzenlenen çocuk eğitim programlarına yaşları 6-14 arasında 1.000'i aşkın çocuk katıldı.
• 12. İstanbul Bienali kapsamında, Vehbi Koç Vakfı'nın katkılarıyla, sanat öğretmenleri için özel olarak hazırlanmış bir eğitim programı gerçekleştirildi. Güncel sanata ilgiyi artırmak ve öğretmenlerin vizyonlarının genişlemesine katkıda bulunmak amacıyla gerçekleştirilen ve eğitmenliğini arkeolog ve müzeolog Mine Küçük'ün üstlendiği Sanat Öğretmenleri İçin Eğitim Programı'na İstanbul'daki ilköğretim okullarında, meslek liselerinde ve liselerde görev yapan 100'den fazla sanat öğretmeni katıldı. Programa katılan öğretmenler daha sonra Mine Küçük ve rehber eşliğinde sergi mekânlarını gezdi.
• Bienal kapsamında, 24-27 Ekim tarihlerinde, Berliner Künstlerprogramm/DAAD işbirliğiyle Türkiye'den genç sanatçılar için bir eğitim programı düzenlendi. Bienal sanatçılarından Florin Tudor, Nazım Hikmet Richard Dikbaş, Martha Rosler ve Cevdet Erek, İKSV'de hem bienal yapıtlarının tartışıldığı hem de güncel sanat konuşmalarının yapıldıgı atölyeler gerçekleştirdi. Atölyelerin ardından, 27 Ekim günü İstanbul Bilgi Üniversitesi Sanat Yönetimi Bölümü'nün katkılarıyla, bienal küratörlerinden Jens Hoffmann, Berliner Künstlerprogramm/ DAAD Görsel Sanatlar Departmanı Direktörü Ariane Beyn ve atölyeleri gerçekleştiren İstanbul Bienali sanatçılarının katılımıyla bir söyleşi düzenlendi.
12. İstanbul Bienali, dünya sanat çevrelerinin ve uluslararası basının ilgi odağı oldu.
• Önizleme günlerinde bienali Türkiye'den ve 50 ülkeden 700'e yakın basın mensubu ile sanatçı, küratör, koleksiyoner, müze ve galeri yöneticilerinin ağırlıkta olduğu yaklaşık 4.000 sanat profesyoneli izledi. İstanbul Bienali sergilerini iki ay süresince yaklaşık 6.000 yabancı izleyici ziyaret etti.
• International Herald Tribune, The Guardian, The Wall Street Journal, The Financial Times, The Economist, The Daily Telegraph, Le Monde, Liberation, Les Echos, Le Point, El Pais, El Mundo, ABCD, Frankfurter Allgemeine Zeitung, Die Tagespiegel, Süddeutsche Zeitung, Die Welt, La Repubblica, Il Sole 24 Ore, NZZ, Tages Anzeiger, Folha de Sao Paolo, Estado de Sao Paolo ve O Globo gibi dünya basının önde gelen gazete ve dergilerinden sanat eleştirmenleri bienali izlemek için İstanbul'daydı.
• Art in America, Monocle, The Art Newspaper, Frieze, Art Review, Bidoun, Flash Art, Domus, Monopol, Tate Etc., Art Monthly, Kunstforum, Modern Painters, Canvas, Le Journal des Arts, Vogue gibi uluslararası sanat dergilerinin eleştirmelerinin de aralarında bulunduğu yabancı basın mensupları 12. İstanbul Bienali izlenimlerini kendi ülkelerine taşıdılar.
• İstanbul Bienali ile ilgili haberler ve izlenimler dünyanın önde gelen birçok yayın kuruluşunda geniş yer aldı. İngiltere basının en yüksek tirajlı gazetelerinden The Independent'ın 14 Eylül tarihli sayısında, New York MoMA'nın direktörü Glenn Lowry'nin "yıllar içinde statüsü giderek artan İstanbul Bienali'nin, Venedik Bienali'ni de geride bırarak, dünya sanat ajandasının en cazip etkinliği olduğu" yorumuna yer verildi. International Herald Tribune gazetesinde 15 Eylül tarihinde yayımlanan haberde Susanne Fowler, 12. İstanbul Bienali'ni, "özünde siyasi, sadeleştirilmiş ve gizemli" başlığıyla duyururken; The Guardian yazarı Fiachra Gibbons, 21 Eylül tarihli haberde "12. İstanbul Bienali'nin, bugüne kadarki İstanbul Bienalleri arasında en iyisi" olarak anıldığına ve etkinliğin "İstanbul'un kültürel güç olarak yükselmesindeki en büyük gösterge" olduğuna dikkat çekti.
• Ayrıca güncel sanatın öncü kurumlarından MoMA, Tate Modern, Tate Britain, Carnegie Museum of Art, Whitney Museum of Modern Art, New Museum New York, Museum of Contemporary Art Chicago, Guggenheim Foundation ve Centre Pompidou'dan yöneticiler, küratörler ve koleksiyoncular da 12. İstanbul Bienali'nde yer alan çalışmaları yakından inceleme ve Türk sanatçılarla tanışma imkânı buldular.
13. İstanbul Bienali, bu yıl da olduğu gibi Koç Holding sponsorluğunda 14 Eylül-10 Kasım 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilecek.