Bu katmanlar arası yolculuğu, Alman yazar Günter Grass'ın ‘soğanı soymak' deneyimi olarak görüyorum. Soyulan soğanın her katmanını, Priştine'nin deneyimlemiş olduğu katmanlardan biri olarak ele alırsak, kentin ağlatan ve acıtan bir çözülme yaşandığından bahsedebiliriz.
Ulusal Kosova Müzesi
Priştine Saat Kulesi
Yukarıdaki iki yapı kentin bu karmaşası içinde varlığını koruyabilmiş olanlardan. Bir açıkhava mimarlık deneyimi Priştine... İyi, kötü, doğru, yanlış, kronolojik vb. yaklaşımların açık bir müzesi gibi. Kaotik bir girdap içinde kontrol edilemez bir geri dönülmezliğe doğru yol almış gidiyor.
Durdurmak mümkün mü?
Yeni kentsel gelişimlerin, tarihi yapılar ve eski kent merkezinin -İtalyan şehircilik anlayışındaki ‘centro storico'- etrafında belirlenen parsellerde gerçekleşmesi ve alternatif çözüm önerileri getirilmesi, kontrolden çıkmış bu şantiyeyi disipline edecek bir etki gösterebilir.
Bilinçli kentlinin mottosu: "Prishtina used to have two rivers" *
Priştine'ye uğrarsanız bazı yerlerde, stencil ile yapılmış ‘Prishtina used to have two rivers' yazısını göreceksiniz. Tüm sağduyulu kentlilerin mottosu haline gelen bu cümle, eskiden şehrin merkezini kat eden, ancak çarşıdakilerin atıklarını ortaya bırakması sonucunda etrafa kötü koku yaydığı için yeraltına alınan nehirlerin hikayesini saklıyor ardında. Ve bugün o nehirler altımızdan geçerken, üstte betonlar yaşıyor.
* Eskiden Priştine'de iki nehir vardı.