E. Seda Kayım
/ 17 Haziran 2008
Ronchamp Notre Dame du Haut Şapeli'nin Renzo Piano Tarafından Oluşturulan Yeni Planını Desteklemek İçin Tıklayınız.
Fondation Le Corbusier'yi Destekleyen, Renzo Piano ve Oeuvre Notre Dame du Haut Derneği'ne Karşı Yürütülen Kampanya'ya İmza Atmak İçin Tıklayınız.
Son aylarda şiddet kazanan uluslararası boyutta bir mimarlık tartışması, Fransız Kültür Bakanı'nı etkileyebilmek için internet ortamına taşındı. Tartışma, Le Corbusier'in imza yapılarından, aynı zamanda 20.yy'ın en ikonografik üretimlerinden olan Fransa'nın Ronchamp kasabasındaki Notre Dame du Haut Şapeli etrafında dönüyor. Nedenini, şapelin sahibi olan Oeuvre Notre Dame du Haut Derneği tarafından Pritzker ödüllü İtalyan mimar Renzo Piano'ya yaptırılmak istenen ek binaların oluşturduğu anlaşmazlık, tam anlamıyla ‘yaparsın' – ‘yaptırmam' inatlaşması boyutuna taşınmış görünüyor.
"Burası Bir Sessizlik ve İbadet Mekanı, Karnaval Alanı Değil!"
Aslında her şey, hem Corbusier'nin Ronchamp Şapeli'nin hem de çevre arazilerin yasal sahibi olan Oeuvre Notre Dame du Haut Derneği'nin, yapının aldığı ziyaretçi oranına dair kaygılarıyla başladı. Her yıl 100 binin üzerinde turist tarafından ziyaret edilen ikonik yapının, bu denli yoğun insan trafiğinde, taşıdığı ruhani işlevinden uzaklaşarak, belki mimari değil ama ruhani kalitesinin düşmesinden korkan dernek, Notre Dame du Haut'nun ibadet ve dua mekanı olarak yaşamasını sağlamaya koyuldu. Yapının dinsel işlevini korumak için, burada hizmet veren rahibelerin kalıcılığının sağlanması gerektiğine karar verildi: Bu da – gerçek bir turizm noktası haline gelen şapelden kaçmamaları için – ancak rahibelere konaklama imkanı verilmesiyle sağlanabilirdi. Tabii bir de şapeli ‘karnaval alanına çevirdiği' söylenen turistleri korkutmak için...
Dernek, alanda konumlanan 1799 tarihli kilisenin II. Dünya Savaşı sırasında yıkılması üzerine, yeni bir kilise inşa etmek üzere Corbusier ile anlaşmıştı. 2008 yılında da durum elbette farklı olmayacaktı. Öncelikle Tadao Ando ve Glenn Murcutt ile görüşen dernek, bu iki isimde uzlaşamayarak Jean Nouvel'e teklif götürmeyi düşünmüş; son olarak Piano'da karar kılınmış. 1950 yılında Corbusier'yi ‘tutan' isimlerden de biri olan Dernek başkanı Jean-Francois Matthey, konu hakkında şunları söylüyor: "Nouvel, ancak Nouvel gibi bir şey tasarlayabilirdi. Fakat Piano'nun Basel ve Bern'deki müze yapılarını çok beğenmiştik. O, aynı zamanda bir şair ve felsefeci..."
Böyle önemli bir mimarlık ikonunun yanı başında saygılı bir yapı tasarlamanın zorluklarını tayin eden Piano, başta projeye tedbirli yaklaşmış. Fakat daha önce – Richard Meier'in Atlanta Müzesi ve Louis Kahn'ın Kimbell Sanat Müzesi'nde olduğu gibi – mimarlık mecrasının önemli yapılarına ekler yapmış olan Piano, gerekçeye duyduğu inanç dolayısıyla teklifi kabul etmiş. Ronchamp'ı Le Corbusier'nin en şairane yapısı olarak gören Piano, "Dünyevi bir kişinin dini duygulara kapılabileceği bir yapı bu. O, yalnızca bir heykel değil, gerçek bir ibadet mekanı yaratmak istemiş" diyor.
Geçen kış proje alanını gezmeye gidene dek tek bir çizik atmayan Piano burada, şapelin oturduğu tepenin en üst noktasından bile gözükmeyecek bir tasarım yapmanın yollarını aramış. Haklı olan bu arayışın en temel nedenlerinden biri, Corbusier'nin pek çok yapısı gibi Notre Dame du Haut Şapeli'nin de Fransız Kültür Mirası listesinde tanımlı olması. Hatta Le Corbusier'nin yapılarını korumak, belgelemek ve tanıtmakla görevli olan yegane kurum Fondation Le Corbusier, Ocak 2008'de, biri Fransız olmak üzere yedi ülkenin kültür bakanlıkları ile masaya oturarak, mimarın portfolyosundan oluşturulan ve içinde Ronchamp'ın da bulunduğu bir seçkiyi Dünya Miras Listesi'ne sokmak üzere UNESCO'ya başvurmuştu. Piano'nun, program ve bütçe anlamında (yalnızca 9 milyon Euro) en küçük projesi olmasına rağmen, Notre Dame du Haut önerisine yönelttiği hassas yaklaşım ve gösterdiği dikkat oldukça anlaşılır gözüküyor.