Deus Ex'i başarılı yapan ve hem bu yazıda bahsetmeye fırsat bulabildiğim hem de, daha sayfalarca yazsam bile, oyunu oynamamış insanlara asla anlatamayacağım sayısız detay, her oyuncunun özgürce deneyimleyerek yorumlayabileceği ve bir fikir üretmek veya eleştiri yapmak adına, istediği algı ile bütünselliğini yeniden kurgulayabileceği "Lego" parçaları olarak yorumlanabilirler. Yanlış anlaşılma olmasın, oyunun yazarları ve tasarımcıları da, bu fikirlerin üretimini imkanlı kılabilmek adına, öngörebildikleri bütün "damar"lardan birer parça eklemişler ki, ilk başta bahsettiğim basit antagonizmden, asla "doğru" olan kararı veremeyeceğiniz, sinir bozucu etik tartışmalara kadar bütün olası sonuçlar, her türlü politik ve ideolojik eğilime yakın duran oyuncunun dikkatini çekebiliyor. Ancak işin güzel kısmı da bu; oyun sizin adınıza bir çıkarımda bulunmuyor. İstediğiniz çıkarımda bulunmak -veya bulunamamak- sizin tercihiniz.
Tam olarak bu noktada oyun, kuramsallığı temsil ediyor. Karakter ve kostüm tasarımları, binalar, şehirler ve bütün bu estetik verileri anlamlı ve bütüncül kılan hikaye, teknolojik gelişmeler ve bu gelişmelerin toplumsal uzantıları üzerine, oyun içinde yorum yapmanız ve karar vermeniz için imkan sağlıyorlar. Oyunun sonunda önünüze konulan dört seçenek, bu kadar çok veriye maruz kalıp, değerlendirme imkanı yakaladıktan sonra yapmak isteyebileceğiniz tercihleri temsil edemeyecek kadar kısıtlı ve de basit olabilir. Ama öte yandan, oyun size –en azından kontrol ettiğiniz kahraman üzerinden- "tanrı" pozisyonunda olmadığınızı ve de bu dört seçeneğe sahip olmanın bile, saatler süren oyun deneyiminden sonra belli bir aidiyet hissettiğiniz sayısal toplumun geleceğine karar vermek adına inanılmaz bir lütuf olduğunu da hatırlatıyor. Sıradan bir güvenlik danışmanı olarak başladığınız oyunun komplo üstüne komplo içinden sıyrılarak geldiğiniz sonunda, aslında hiçbiri içinde yer aldığınız alternatif –ve hayali- geleceğin problemlerini tam olarak çözemeyecek dört seçenekten birini tercih etmek zorunda kalıyorsunuz. Bu ana kadar maruz kaldığınız bütün görsel ipuçları, bütün tasarımlar, dolaştığınız binalar, gezdiğiniz şehirler ve giyim tarzlarına göre anlamlandırdığınız kişilikler, ölçüp tartarak, uygun göreceğiniz seçeneğe giden kuramsal düşünceyi tetikliyor. Aslında bu öğelerin her birisi sizi, ait olmadığınız ve de oyunu kapattıktan sonra içinden çıkıp, belki de kısa bir süre içerisinde unutacağınız hayali bir dünyanın dertlerini düşünmeye iten, temsiller.
Yukarıdaki video, Deus Ex evreninin çalkantılı "eklenti" tartışmasında, "Purity First" isimli terörist / aktivist organizasyonun duruşunu anlatan bir "uydurma belgesel"dir. Belgeselin içinde, daha önce yayınlanan ve Sarif Industries'in "uydurma reklamı" olarak çekilmiş görüntüler de mevcuttur. Bunlar, hem oyunun tanıtımını yapan, hem de oyunun evreni hakkında oyunculara fikir veren temsiller olarak ele alınmalıdırlar.
Aşağıda yer alan video ise, bu temsillerin güncellikten ve gerçeklikten hiç de uzak olmadıklarını anlatan, gerçek bir belgeseldir.