Lojmanlar Millet Meclisi'nin miydi, Dönem Meclisinin mi?

Ünlü mimar Behruz Çinici tarafından projelendirilen ve Ankara, Oran yolu üzerinde konumlanan 25 hektarlık bir alana yayılmak üzere 400 konut birimini içeren Türkiye Büyük Millet Meclisi Lojmanları, Çinici'nin deyimi ile milletvekillerine yönelik bir konut sorununu gündeme getirdiği için "az rastlanır ve ilginç" bir mimari işti. Fakat bu yerleşme, onu gerçekleştiren ismin Türk mimarlık mecrasındaki hatırı sayılır önemi olduğu kadar "devlet mahallesi" olarak taşıdığı kamusal simgeselliği de çöpe atılarak, yalnızca 25 senelik bir ömrün ardından toza karıştı. Üstelik bu toz bulutu, ardında bıraktığı üç yekpareyi de geri dönüp yok edecek kadar da hırslıydı.



Paul Bonatz tarafından projelendirilen ve 1945'de inşa edilen ilk devlet mahallesi Saraçoğlu'nun ardından, kalabalıklaşan meclisin barınma ihtiyacına cevap verecek ve aynı zamanda da çağdaş konut gereksinimlerini karşılayacak yeni bir "devlet mahallesi" fikri ortaya konulur. Projeyi gerçekleştirecek isim, meclise ait Halkla İlişkiler Kompleksi ve TBMM Cami'ni de tasarlayan Çinici'den başkası elbette olamaz. Yapımı 1984 yılında tamamlanan TBMM Lojmanları, Çinici tarafından 140 metrekarelik üç katlı villalardan oluşacak şekilde kurgulanır. Saraçoğlu Mahallesi, Anadolu konut mimarlığını referans alır; Çinici'nin lojmanları da belli ki hem aynı kökenleri hem de söz konusu mahalleyi… Çünkü mahalle kavramının çağdaş bir yorumu olarak gerçekleştirilen proje, bir yandan da Anadolu konut mimarlığının geleneksel avlu-ev ilişkilerini vurgular. Yapımının ardından ise1980'li yılların tasarım akımlarından etkilenerek "geleneksel konut mimarlığına özgün bir yorum" kazandırdığı yazılır; hatta Türk mimarlığının en başarılı örneklerinden biri olarak gösterilir. Şayet haklı bir tarihselcilik eleştirisinden bağımsız olarak düşünülebilirse, "gelenek" olarak benimsenen yapısal nitelikler Saraçoğlu'nda yeniden ve modern bir bağlamda kurgulanır; TBMM Lojmanları'nda ise bu yorum bir adım ileri taşınır.

Ancak Saraçoğlu'nun kaderi ile TBMM Lojmanları'nın kaderi aynı seyri izlemez. Öncelikle 20 senelik süre zarfında her partiden yüzlerce, belki de binlerce milletvekiline ev sahipliği yapan konutlar, Hasol'un deyimi ile "siyasi bir kararla" 2003 yılında boşaltılırlar. Lojmanların mülkiyeti Maliye Bakalığı'na devredilir ve "kısa sürede çok para kazandıracak" bir model arayışına gidilir. Konut olarak satmak, arsa olarak satmak ya da yapıların yıkılarak yeniden imara açılması ihtimallerinin, ancak uzun vadede kazanç sağlayacağına karar verilir; lojmanlar iş yeri olarak satışa çıkarılırlar. Artık projenin adı "Türkiye Ticaret Merkezi" olmuştur. Beklentiler ise yüksektir: Satış ve pazarlama organizasyonu özel bir firmaya verilen lojmanlardan kısa sürede 300 milyon Lira elde edilecektir. Üstelik dönemin Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın eski lojman yeni ticaret merkezine dair stratejilerini sunduğu basın toplantısında yanı başında Behruz Çinici de bulunmaktadır. Öncelikle Unakıtan "yapıların mimarisine sadık kalmak"tan ve "onlara dokunmamak"tan dem vurur. Ardından da şu söyler dökülür ağzından: "O yapıların mimarisi çok ünlü usta Behruz Çinici tarafından yapılmıştır. [Behruz Çinici] Türk mimarisine damgasını vurmuş, bana göre ‘devlet mimarı' durumunda çok değerli bir üstattır." Çinici ise 1987 yılının inşaat kalitesinden memnun olmadığı için bu işten çekildiğini dile getirse de yeni yapılanmada mevcut dokuya sadık kalınmasından memnuniyet duyduğunu ifade eder.