Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi Ulaşım Komisyonu Başkanı Ali Rıza Nurhan ile kent ve Ramazan üzerine konuştuk.
Ramazan ayında kentte gerçekleştirilen etkinlikleri, geçmişteki örnekleriyle kıyaslarsak nasıl farklılıklar görürüz?
Osmanlı döneminin en ünlü Ramazan eğlenceleri, o zamanlar Atpazarı adı verilen Sultanahmet Meydanı ve Direklerarası'nda yapılırdı. Direklerin yardımıyla büyük çadırlar kurulur –ki Direklerarası adı buradan gelir- bunların altında hokkabaz, Karagöz-Hacivat gibi halkı eğlendirecek bir takım gösteriler yapılırdı. İnsanların gün boyu aç kaldıktan sonra, iftarda yediklerini hazmedebilmesi gerekiyordu. Bunun için de saray tarafından düzenlenen bir takım etkinliklerde insanlar bir araya gelip, birlikte eğleniyorlardı. O döneme baktığımızda İstanbul sadece Eminönü ve Fatih'ten ibaret. Yaşayan insan sayısı sadece birkaç yüz bin. Ramazan eğlencelerinin yapıldığı alan ise herkesin ulaşabileceği bir noktada; sarayla bağlantısı olan, halkın yürüyerek ulaşabileceği bir meydanda yapılıyordu. O zamanki eğlenceler, iftarla sahur arasındaki zaman diliminde, insanların hep beraber dışarıda gezip, eğlenip, oradan tekrar camiye gitmeleri amacıyla düzenlenen etkinlikler gibi görünüyor. Cumhuriyet'in ilan edilmesinden sonra, uzun bir dönem eskisi gibi büyük Ramazan etkinlikleri düzenlenmemiş. Ancak son birkaç yıldır –Direklerarası'nı tam ayağa kaldıramasa da- Feshane ve Sultanahmet'te gerçekleştirilen bir takım etkinlikler oluyor. Bunlar elbette eski eğlencelerden çok farklı ama yine de bir Osmanlı dönemine öykünme görülüyor. Özellikle son dönemlerdeki etkinliklerde, işin ticari yanı biraz daha fazla öne çıkıyor gibi geliyor bana. Geleneksel Karagöz-Hacivat ve meddah gösterileri gibi eskiye öykünen etkinlikler dışında alışverişin de öne çıktığına şahit oluyoruz.
Ramazan ayında düzenlenen bu etkinlikleri, doğal olarak kentin içindeki belirli noktalarda toplamak gerekiyor. Bu durumda hem insanların bir araya toplanması kolaylaşıyor hem de organize etmek daha kolay oluyor. Ama eski İstanbul'la şimdikini karşılaştırdığımız zaman arada dağlar kadar fark var. İstanbul o kadar çok büyüdü ki, Eminönü-Fatih artık sadece kentin birer mahallesi gibi oldu. O zamanlar 200 bin civarında olan nüfus, şimdi 12 milyon oldu. Dolayısıyla bütün bu insanların tek bir merkezde, yani Feshane veya Sultanahmet Meydanı'nda toplanması mümkün değil. Bu nedenle artık her belediye, kendi ilçe sınırları için çeşitli Ramazan etkinlikleri düzenliyor. Buradaki tek sıkıntı, aşırı kalabalık nedeniyle organizasyonda yaşanan zorluklar.