"Ticaretten Sanata: Bir Artikülasyon Mekânı Olarak Karaköy’de Kentsel Müdahalenin Dönüşüm Biçimleri"
Tuba Sarı, Nurhilal Burak, Rümeysa Bayar
Kentsel yaşam ihtiyaçları, ihtiyaçlar müdahaleleri, müdahaleler ise değişimleri doğurmaktadır. Bir kentin mekansal artikulasyonuna yapılan müdahaleler rastlantısal ya da zorunlu olabildiği gibi zamana yayılan bir sürecin sonucu ya da anlık kararlar neticesinde olabilmektedir. İstanbul’daki semtler, yapılan değişim ya da uğradığı dönüşümler ile kentin bütünsel algısında farklılaşma yaratmaktadır. Karaköy semti deniz hattında limanların ve kıyı hattında depoların bulunduğu, ticaret odaklı yerleşimden günümüze gelen çok katmanlı dönüşümüyle ele alınmaktadır. Bu makalenin amacı, kentsel bütünün bilinen bir parçası olarak Karaköy semtinde bilinmeyen dönüşümün izlerini katmanlarında aramaktır. Kentsel müdahalenin fiziksel ve işlevsel dönüşümlerin ötesinde “sanal mekanlar” aracılığıyla kullanıcı-mekân etkileşimini belirleyici sosyal ağlar üzerinden yeni bir boyuta taşındığı savunulmaktadır.
Rapoport’un (1977) Algı ve Bilişsel İmge kuramında, mekân algısının kültürel imgeler ile bireyin deneyimlerinden oluşan kişisel imgelerin birleşmesiyle ortaya çıktığı savunulmaktadır. Bu bağlamda, günümüzde mekân algısı bilişsel imgelerin kullanıcı üzerindeki etkisiyle dönüşmektedir. Kültürel imgelerin kullanıcı deneyimleri ve aktarımları ile birleşmesi bilişsel imgeden mekân algısına ulaşmayı olanaklı kılar. Araştırma yöntemi, Karaköy’deki kentsel müdahalelerin biçimini, ticaretten sanata fiziksel, sosyal ve işlevsel yapıdaki dönüşümü eklemlenme, değişim ve dönüşüm kavramları çerçevesinde sorgulamaktadır. Ayrıca, semt ölçeğinden sokak ölçeğine doğru sosyal ağlar üzerinden bilişsel imgeler ve sayısal verilerle analizler yapılmaktadır. Güncel zemin kat kullanımları analiz edilerek yapılan işlev değişikliklerinin kırılma noktası olan yıllar tespit edilmiş, sokak ölçeğinde yaşanan sanal dönüşümün izleri, sosyal ağlar üzerinden niceliksel verilerle irdelenerek kentsel müdahalenin dönüşümüne ilişkin bir sonuca varılmıştır.
Karaköy (Galata) bölgesinde eskiden ticaretin yerleştiği günümüzde sanatın dönüştürdüğü mekanlar, Kemeraltı Caddesi’ne dik, kıyı hattına paralel uzanan hatta Mumhane Caddesi, Ali Paşa Değirmeni Sokak etrafındaki kollektif yapılanmalar ve eklemlenmeler üzerinden incelenmektedir. Bu çalışma ile birlikte, sanatın yaşadığı, üretildiği ve tüketildiği mekân olan Karaköy (Galata) bölgesi, tarihsel süreç içerisinde öncelikle planlama ilkeleri ve direk müdahaleler ile birlikte yapı ve sokak ölçeğinde yaşanan fiziksel dönüşüm gözlemlenmektedir. Sonrasında uluslararası iş birliklerin etkisiyle yaşanan sosyal dönüşüme uğramakta ve teknolojinin hızlı ilerlemesi ile birlikte siber boyutta odak merkezi haline gelmesi ve bunun sonucunda yarattığı çekim etkisi ile yaşanan yeni eklemlenmelere rastlanmaktadır. Tüm analizlerin temel çıktısı olarak da kentsel müdahalelerin de dönüşüme uğradığı gerçeğini ortaya çıkmaktadır.