"Üretimden Tüketime: Bomonti Bira Fabrikası’nın Dönüşümü"
Melahat Kaya
Endüstrileşme ile birlikte değişen üretim şekilleri, gündelik hayatın ve beden’in her noktasına sinmiştir. Şeylerin kullanım değerlerinin yerini değişim değerleri almış, doğal nitelikten yoksun nicel metalar oluşmuştur. Bu durum, gündelik hayata paralel olarak mekanda da etkilerini göstermiştir. Mekan, kar amaçlı ve nicellik üzerine kurulmuş, algısallıktan uzak standart ve homojen hacimlerden meydana gelmeye başlamıştır. Bunun yanında teknolojideki gelişmeler sayesinde endüstri ürünlerinin gelişmişliklerinde alınan yol her geçen gün artmaktadır. Bu duruma istinaden ilk endüstri yapıları, içerisindeki işleve bugün gerek duyulmaması ya da yeterli büyüklüğe sahip olmaması gibi nedenlerle atıl durumda kalmıştır. Bomonti Bira Fabrikası ve onun kurulması ile sanayileşmenin başladığı Bomonti semti, bu endüstrileşme sürecinin en yakın tanıkları arasında yer almaktadır. 19. yüzyıl ortalarında, henüz kırlardan oluşan bölgede ilk yapılaşma sanayi tesisleri ile, sonraki süreçte fabrika işçilerine ait gecekondulaşma ile de yerleşim başlamıştır. O dönemde Bomonti’nin şehrin kenarında yer alması dolayısıyla bol, ucuz araziye sahip olması ve aynı zamanda, şehir merkezine olan yakınlığı, bölgenin sanayi bölgesi olmasındaki en önemli etkenlerdir. Fakat günümüzde şehrin merkezinde kalmış, yüksek rezidansların ve çok katlı apartmanların bulunduğu bir bölgeye dönüşmüştür. Bomonti Bira Fabrikası 1883’te bir üretim merkezi olarak açılmış ve süreç içerisinde el değiştirerek 1994’e kadar faal durumda bulunmuştur. Bir süre atıl bırakılan fabrika kentsel dönüşüm çerçevesinde yapılan restorasyon çalışmaları ve yeniden işlevlendirmeler ile 2016’da kültür ve sanat merkezi olarak kullanıma açılmıştır. Kompleksin atıl duruma gelinceye kadarki fiziksel oluşumu incelendiğinde, dönemin teknik ve ihtiyaçlarına göre farklı zamanlarda ve farklı yapım teknikleriyle inşa edilerek birbirine eklenen ve bütünü oluşturan bir ada olduğu ortaya çıkmıştır. Buna paralel olarak, Bomonti Bira Fabrikası'nın Bomontiadaya dönüşmesi sürecinde de temel tasarım kararının avluda merkezli olması -eski Bomonti Bira Bahçesini canlandırmak- sonucunda daha tanımlı ve okunaklı bir avlu oluşturmak için yeni binalar da yapılmıştır. Sanatsal üretim, performans yapımı, müzik üretimi ve yemek üretimi çerçevesinde ele alınan komplekste şu anda sergi, yeme içme, çalışma, paylaşma ve eğlence mekanları bulunmaktadır.
Bu çalışmanın amacı; Bomonti Bira Fabrikası’nın dönüşüm sürecini incelemek ve bu artikülasyona paralel olarak da zaman içerisinde değişen “üretim ve tüketim” kavramlarının tanımlarını mekan üzerinden okumaktır.