Kâh Iron Man serisinin ikinci filminde Tony Starck'ın patetik gösteriş merakının ürünü "Starck Expo" etkinliğinin ve filmin en hararetli çarpışmalarından birinin sahnesi, kâh CSI New York dizisinin tekrar eden karakterlerinden "Compass Killer"ın (Pusula Katili) şizofrenik retro barınağının mekanı… New York'a 1964 Dünya Sergisi'nden yadigar Unisphere' in, popüler kültür için bir iştah ve ilham kaynağı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Yuri Gagarin'in "uzaya çıkan ilk insan" mertebesine kavuştuğu 1961'den üç yıl sonra ve insanın ilk kez Ay'a ayak bastığı 1969'dan sadece beş sene önce gerçekleştirilen serginin mimarlık ürünleri, Bill Young'ın tarifiyle "uçan gemiler, muazzam büyüklükte konsollar ve yüksek kuleler" ile uzay çağı hayallerinin sarhoş-vari iyimserliğini taşıyorduysa; Unisphere heykelinin de bu yaklaşımın -doğrudan anlamıyla- büyük bir örneği olduğu belirtilmeli.
36 metre çapında ve toplamda 42 metre yüksekliğe ulaşan, 400 tonun üzerindeki bu çelik dünya modeli, 1964 New York Expo'sunun teması ile de ilintili şekilde, "küresel bağımsızlığı" temsil etmek üzere tasarlandı. Heykel, boşlukta yüzermiş etkisini yaratmak üzere, çalıştığında devasa desteğini gizleyen fıskiyelerle çevrilmiş dairesel bir havuzun üzerinde yükseltildi. Heykelin üzerinde görülen üç yörünge ise, dünyanın yörüngesinde dönen ilk insan olan Amerikalı astronot John Glenn, ilk aktif iletişim uydusu Telstar ve Yuri Gagarin 'in güzergahlarını simgelemek üzere kurgulandı. Dünya haritası üzerinde, tüm ülkelerin başkentlerine işaret eden ışıklar konumlandırıldı.
Heykel, 1993-94 aralığında restorasyon geçirdi. 1970'ten beri çalışmayan fıskiyeler ve havuz ışıklandırması yenilendi. Ülke başkentlerini işaretleyen ışıklandırma ise halen çalışmıyor. Unisphere, 1995 itibariyle korunması gereken kültür varlığı olarak tescillenmiş bulunuyor.
foto: Jade Doskow